Կեանքի ու մահուան սահմանագծին յիշէ՛ք. յանձնուել չկա՛յ

ԼԻԼԻԹ ՀԱՆՉԻ ՊՕՂՈՍԵԱՆ

«Փետրո­ւարի 4-ը քաղցկե­ղի դէմ պայ­քա­րի մի­ջազ­գա­յին օրն է։ Ամ­բողջ աշ­խարհում, յատ­կա­պէս Արեւ­մուտքում՝ Եւ­րո­պայում, Ամե­րիկա­յում այդ օրը շատ է լու­սա­բան­ւում այս հի­ւան­դութիւ­նը, որով­հե­տեւ այն իր բնոյ­թով սոսկ առող­ջա­պահա­կան խնդիր չէ, այ­լեւ ու­նի սո­ցիալ-հո­գեբա­նական մեծ նշա­նակու­թիւն։ Քաղցկե­ղը չի վե­րաբե­րում միայն այն մար­դուն, ով հի­ւան­դա­ցել է, այլ նաեւ ողջ ըն­տա­նիքին եւ մտե­րիմ­նե­րին, որով­հե­տեւ այն են­թադրում է եր­կա­րատեւ բու­ժում ու մեծ աջակ­ցութիւն հա­րազատ­նե­րի կող­մից։ Միշտ ասում եմ՝ պէտք է է՛լ աւե­լի ու­ժեղ լի­նել, քան հի­ւան­դութիւնն է, պէտք է յաղ­թա­կան տրա­մադ­րո­ւել եւ հա­ւատով զի­նուել, իսկ առանց հա­ւատի առ­հա­սարակ իմաստ չու­նի որե­ւէ բու­ժում ստա­նալը։ Եթէ մարդ ու­նի հզօր հա­ւատ եւ ինքնա­ներշնչանք, ապա նա կա­րող է իրեն աւե­լի շատ օգ­նել, քան այն մար­դը, ով առ­հա­սարակ հա­ւատ չու­նի, որ իր բու­ժումնե­րը օգուտ են տա­լու։ Մի՞թէ որեւէ հի­ւան­դութիւ­նից, որե­ւէ մէ­կը ապա­հովագ­րո­ւած է։ Առա­ւելեւս՝ քաղցկե­ղից, որը գնա­լով լայն տա­րածում է գտնում եւ, չնա­յած զար­գա­ցած բժշկու­թեանը՝ դե­ռեւս չեն գտնում այնպի­սի յու­սա­լի դե­ղամի­ջոց կամ բուժման մե­թոտ­ներ, որոնք կը կա­րողա­նան խնդի­րը մէ­կընդմիշտ լու­ծել եւ հի­ւան­դութեան դէմն առ­նել։ Քաղցկե­ղի տա­րածո­ւածու­թիւնը յու­շում է՝ կա­րիք կայ յատ­կա­պէս հի­ւան­դութեան հո­գեբա­նական կող­մին ու­շադրու­թիւն դարձնել, բարձրա­ձայ­նել եւ ամե­նակա­րեւո­րը՝ փոր­ձել ինչ-որ կերպ մարդկանց օգ­նել։

Միշտ մտա­ծում ենք՝ դեռ ժա­մանակ ու­նենք, դեռ կեան­քը առ­ջե­ւում է։ Շա­տերը ամէն բան թող­նում են վա­ղուայ օրուան՝ մտա­ծելով՝ ոչի՛նչ, այ­սօր չա­րեցինք, վա՛ղը կ՚անենք, այս տա­րի չյա­ջողե­ցինք, մի՛ւս տա­րի կը յա­ջողենք... Մար­դիկ ինչ-որ մտա­պատ­րանք ու­նեն, որ միշտ ապ­րե­լու են, այն դէպ­քում, երբ իրա­կանում կեան­քը կարճ է. կեան­քը այ­սօր եւ այստեղ է», մեզ հետ զրոյ­ցում ասում է լրագ­րող, խմբա­գիր Անի Քո­չարը։ Յի­շեց­նենք, որ Անին վեր­ջերս յաղ­թա­հարել է արեան քաղցկե­ղի ամե­նաբարդ տե­սակը, եւ իր պատ­մութիւ­նը վա­ւերագ­րութեան տես­քով ներ­կա­յաց­րել «Յանձնո­ւել չկա՛յ» ինքնա­կեն­սագրա­կան յու­շագրու­թեան մէջ։ Նա այն նո­ւիրել է իր զար­մուհու՝ Մա­նէի յի­շատա­կին, ով 3 տա­րեկա­նը չբո­լորած մա­հացել է քաղցկե­ղից։

Այս մօ­տիվաց­նող գիր­քը բո­լոր նրանց հա­մար է, ով­քեր կա­րիք ու­նեն սփո­փող խօս­քի, ով­քեր կա­րիք ու­նեն վե­րապ­րած մար­դուց փաս­տե­րով լսե­լու՝ այո՛, հնա­րաւոր է յաղ­թա­հարել ցան­կա­ցած փոր­ձութիւն, հնա­րաւոր է կրկին զրո­յից սկսել կեան­քը եւ եր­ջա­նիկ լի­նել։ Նա փոր­ձել է սրտա­մօտ լե­զուով հաս­նել մարդկանց սրտե­րին, յոյս ու հա­ւատ ներշնչել, օգ­նել նրանց վստա­հու­թեամբ անցնել փոր­ձութեան ու­ղին եւ յաղ­թա­նակ տօ­նել։

-Յար­գե­լի Անի, փոր­ձութեան ճա­նապար­հին ի՞նչ մտա­ծումներ ու­նե­ցաք։

-2018 թո­ւակա­նի Մա­յիսի 25-ին ինձ մօտ արեան քաղցկեղ ախ­տո­րոշո­ւեց։ Այդ օրո­ւայ յի­շողու­թիւննե­րը թե­րեւս ողջ կեան­քի հա­մար դա­ջուել են իմ մտքում։ Եր­բեք չէի կա­րող են­թադրել, որ այդպի­սի ծանր փոր­ձութեան եմ բա­խուե­լու։ Պէտք է խոս­տո­վանեմ՝ որ­քան էլ ինձ հա­մար մեծ հա­րուած էր այդ ախ­տորոշու­մը, միեւ­նոյն ժա­մանակ մար­տա­կան էի տրա­մադ­րո­ւած եւ չէի մտա­ծում, որ կա­րող է այդ պայ­քա­րում պար­տո­ւեմ։ Ինքս ինձ ասում էի, որ քաղցկեղն ինձ հա­մար մա­հավ­ճիռ չէ, որ պէտք է ուժ գտնեմ մին­չեւ վերջ պայ­քա­րելու եւ եր­բեք չյանձնո­ւելու։ Հի­ւան­դա­նոցա­յին բուժման ըն­թացքում մշտա­պէս փորձում էի վե­րանա­յել իմ կեան­քը, հաս­կա­նալ, թէ որ­տե՞ղ եմ թե­րացել, ի՞նչ հար­ցե­րում եմ սխա­լուել, թէ ար­դեօք՝ եթէ ինձ նո­րից հնա­րաւո­րու­թիւն տրուի ապ­րել նոյն կերպ կ՚ապ­րէի՞։ Երբ հո­գումդ ծան­րա­ցած շատ ցա­ւեր ու­նես, դրանք նոյնպէս խան­գա­րում են ապա­քինուել, պէտք է ան­պայման բաց թող­նել, նե­րել եւ թե­թեւա­ցած սրտով առաջ շար­ժուել։ Երբ ես ապաշ­խա­րեցի եւ նե­րում հայ­ցե­ցի թէ՛ իմ մեղ­քե­րի եւ սխալ­նե­րի հա­մար, թէ՛ բո­լոր այն մարդկանց հա­մար, ով­քեր ինձ ցաւ են պատ­ճա­ռել, ինձ մօտ կեան­քի նոր փուլ սկսո­ւեց։ Բուժման ըն­թացքը բարդ էր, սա­կայն հրաշ­քը հե­ռու չէր. բժիշկնե­րը զար­մա­ցել էին, քա­նի որ քաղցկե­ղի այդ տե­սակը բուժման քիչ հա­ւանա­կանու­թիւն ու­նէր։ Մի բան յստակ է՝ բու­ժումը եւ բժշկու­թիւնը շատ կա­րեւոր են, բայց պա­կաս կա­րեւոր չէ Աս­տուծոյ վրայ յոյս դնե­լը։ Որե­ւէ բժիշկ կա­խար­դա­կան փայ­տիկ չու­նի, որե­ւէ մէ­կը չի կա­րող օգ­նել, եթէ դու ինքդ չկա­մենաս քեզ օգ­նել եւ ինքդ քեզ մշտա­պէս չներշնչես, որ դու բժշկո­ւելու ես։ Ինքնա­ներշնչան­քը շատ կա­րեւոր է։ Շատ կա­րեւոր է փոր­ձութիւններն անցնել մեծ հա­ւատով եւ սի­րով՝ նկա­տի ու­նե­նալով՝ ոչ թէ սի­րել փոր­ձութիւննե­րը, այլ սի­րել կեանքն ու մարդկանց, հո­գում տեղ չթող­նել չա­րու­թեան հա­մար, որով­հե­տեւ բո­լորի հետ կա­րող է պա­տահել։ Պէտք է շատ սի­րել կեան­քը, հա­կառակ դէպ­քում ոչինչ չի ստա­ցուի։

-Ինչպէս ծնո­ւեց «Յանձնո­ւել չկա՛յ» գիր­քը գրե­լու գա­ղափա­րը։

- Հի­ւան­դութեան ըն­թացքում մշտա­պէս մի հարց էի տա­լիս, թէ ին­չո՞ւ դա պա­տահեց ինձ հետ, բայց եր­բեք չեմ հարցրել՝ ին­չո՞ւ հէնց ես, որով­հե­տեւ ես դէմ եմ այդ հար­ցադրմա­նը. որե­ւէ մէ­կի հետ դա չպէտք է պա­տահի։ Եւ ծա­գեց նօ­թագ­րութիւններ կա­տարե­լու գա­ղափա­րը, որոնք գու­ցէ յե­տագա­յում կ՚օգ­նեն այն մարդկանց, ով­քեր նոյնպէս դժուարին ճա­նապարհ են անցնում։ Ոչ միայն քաղցկե­ղով հի­ւանդ, այլ նաեւ կեան­քի դժո­ւարին փոր­ձութիւննե­րին բա­խուած մարդկանց հա­մար։ Գիրք հրա­տարա­կելու գա­ղափարն այդ պա­հին ինձ հա­մար երա­զան­քի նման մի բան էր։ Ի զար­մանս ինձ՝ նա­մակ ստա­ցայ «Նիւ­մեգ» հրա­տարակ­չա­տան գլխա­ւոր տնօ­րէն Ար­տակ Ալեք­սա­նեանից, ով ինձ առա­ջար­կեց գիրք գրել իմ ան­ցած ու­ղու, իմ յաղ­թա­հարած փոր­ձութեան ու իմ յաղ­թա­նակի մա­սին։ Ես անակնկա­լի եկայ, որով­հե­տեւ կեան­քում չէի մտա­ծի, որ մտքերն այդքան արագ են նիւ­թա­կանա­նում։

Հա­մավա­րակի պատ­ճա­ռով գիր­քը նա­խատե­սուած ժա­մանա­կից ուշ հրա­տարա­կուեց։ Գրքի հե­ռուստա­տեսա­յին շնոր­հանդէ­սը տե­ղի ու­նե­ցաւ Սեպ­տեմբե­րի 11-ին, իսկ Սեպ­տեմբե­րի 27-ին Հա­յաս­տա­նում ար­դէն պա­տերազմ էր։ Այդ պա­տերազ­մա­կան շրջա­նում որե­ւէ մէ­կը սիրտ չու­նէր գնումներ կա­տարե­լու կամ ըն­թերցա­նու­թեամբ զբա­ղուե­լու։ Ես չեմ յու­սա­հատո­ւում, ինչպէս ժո­ղովուրդն է ասում՝ սիրտս լայն եմ պա­հում։ Կա­րեւո­րը՝ առողջ ու ան­փորձանք լի­նենք, հայ ազ­գը յաղ­թա­հարի իրեն բա­ժին հա­սած հեր­թա­կան փոր­ձութիւններն ու դժո­ւարու­թիւննե­րը։ Այս կեան­քում ամէն բան մար­դու հա­մար է։ Միայն կեանքն է, որ ան­դառնա­լի է, մնա­ցած ամէն բան հնա­րաւոր է յաղ­թա­հարել, շտկել, ինչ-որ կերպ լրաց­նել։ Կար­ծում եմ՝ «Յանձնո­ւել չկա՛յ» գրքի հա­մար դեռ ամէն բան առ­ջե­ւում է եւ այն դե­ռեւս շատ մարդկանց սրտե­րին կը հաս­նի, շատ մարդկանց գրա­դարան­նե­րում կը գտնի իր ար­ժա­նի տե­ղը։ Առա­ջար­կո­ւել է թո­ղար­կել նաեւ գրքի ձայ­նա­յին տար­բե­րակը։

«Ամէն ինչ հնա­րաւոր է։ Բայց ամե­նադ­ժո­ւար, ամե­նայու­սա­հատ ու ամե­նածանր պա­հին եթէ որո­շես, որ ու­զում ես ապ­րել ու ապ­րել առողջ, ու­րեմն կը յա­ջողես։ Յա­ջողել նշա­նակում է ապա­քինո­ւել, բայց նաեւ նշա­նակում է, ան­կախ ամէն ին­չից, դի­մադ­րել։ Թոյլ չտալ, որ հի­ւան­դութիւ­նը քեզ կոտ­րի։ Չդա­դարել պայ­քա­րել։ Մին­չեւ վերջ։ Մին­չեւ վեր­ջին վայրկեանը։ Որով­հե­տեւ կեան­քի եւ ոչ մի պա­րագա­յում յանձնո­ւել չկա՛յ»։

(հատուած գրքից)