Gümrü katliamı hâlâ karanlıkta
Bu yıl 19 Ocak tüm Ermenistanlılar için önceki yıllara göre çok daha kederli geçti. Gümrü’de bir Rus askerin Avedisyan ailesine yönelik silahlı saldırısından sağ kurtulabilen 6 aylık bebek Seroja, daha fazla mücadele edemeyip 19 Ocak günü akşamüstü saatlerinde hayata gözlerini yumdu. Haberi alan Gümrülüler, Avedisyan ailesinin evinde tekrar mumlar yaktı. Yerevan’daki Opera Meydanı, çiçekler, oyuncaklar ve mumlarla doldu. Bu vahşet karşısında ayaklanan halk, son ölüm haberiyle suskunlaştı. Bebek Seroja’nın minik bedeninin konulduğu tabut, pek çoklarını gözyaşına boğdu.
Yerevan’daki suskunluk ve acı, bebek Seroja’nın ölüm haberinden sonra daha da hissedilir oldu. İnsanlar şaşkın, üzgün ve yaslı. Bu beklenen ama kabullenilemeyen ölümün, Hrant Dink’in ölümüyle aynı güne denk gelmesi, kaderin kötü oyunlarından biriydi Ermeniler için.
Gümrü’de yaşanan katliamla ilgili şüphelerse hâlâ tam anlamıyla giderilmiş değil. Ülkede, asıl suçlunun 18 yaşındaki Rus asker olmayabileceği yönünde kuşkular dile getiriliyor. Ermenistan’ın Rus asker için atadığı avukat Tamara Yayloyan, sinirlerinin daha fazla dayanamayacağını gerekçe göstererek davadan çekildi. Yayloyan, kendini taraf hissetmeye başladığını ve bu olayda Rus askeri savunamayacağını ifade etti. Davadan çekilen avukat Yayloyan için Ermenistan Adalet Bakanlığı soruşturma başlattığını açıkladı.
Tepki hükümete
Ermenistan hükümeti olayları ‘Rusya karşıtlığını yükseltmek isteyenlerin kışkırtması’ olarak değerlendirmekte ısrarcı; uluslararası kamuoyuna da bu mesaj iletiliyor. Oysa Ermenistan’da hâkim olan halk tepkisini Ermenistan-Rusya arasında yaşanan bir krizin yansıması olarak değerlendirmek pek de mümkün değil. Halk, hükümetin bu olaydaki duruşunu ve katliamdan sonraki siyasetini sorunlu bulurken, Ermenistan halkının büyük kesimi kendini korumasız ve vatandaşlık haklarından yoksun hissediyor. Hükümetin duruşuysa Rusya’ya verilen tavizler dizisinin son halkası olarak görülüyor.
20 Ocak’ta Gümrü Surp Nışan Kilisesi’nde yapılan Hokehankist duasına (ölümün birinci, yedinci, kırkıncı günlerinde ve yıldönümlerinde yapılan dini tören; bir tür “mevlit” –Agos), Ermenistan Devlet Başkanı Serj Sarkisyan ve Tüm Ermeniler Gatoğigosu II. Karekin’in katılmaması ve diğer yandan ülkede hâlâ resmi yas ilan edilmemiş olması, halkta yine büyük kızgınlık yarattı. Ülkeyi yönetenler arasında sadece Başbakan Hovik Aprahmayan törene katıldı.
Ülke yasta
Gatoğigos II. Karekin, 16 Ocak’taki konuşmasında suçluların yakalanacağından ve sürecin adil bir biçimde yürütüleceğinden emin olduğundan bahsetmişti. 20 Ocak’taysa adli sürece değinmeyerek, “Avedisyan ailesinin acısına bir de minik Seroja eklendi. Yastayız, küçük bebeğin ruhu için dua ediyoruz. Halkımız bu acıyı metanetle kabul etmeli ve sarsılmamaya çalışmalı” diye konuştu.
Ermenistan’daki Rusya Büyükelçiliği, 20 Ocak’ta Seroja’nın ölümünden dolayı duydukları acıyı dile getiren bir taziye mesajı yayınladı. Mesajda, “Ermenistan halkının yası, bizim de yasımızdır. Son ana kadar hepimiz Seroja Avedisyan’ın hayata dönebilmesi için dua ettik. Umudumuz vardı, ama ne yazık ki bir mucize gerçekleşmedi. Bu ölüm bizim için bir ders olmalı ve yaşananlar bir daha tekrarlanmamalı. Suçlu ve ortakları gereken cezayı çekecekler, emin olunuz” dendi.
Ülkenin dört bir yanından insanlar, 20 Ocak günü, Seroja’nın beşiğe benzeyen tabutunu ziyarete geldi.
Rusya basını katliama kayıtsız kaldı
Bebek Seroja’nın ölümünden birkaç gün önce, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in resmi bir taziye sunmasıyla beraber Rusya’nın olayla ilgili sessizliği de bozulmuş oldu. Katliamdan sonraki ilk günlerde Rusya basınında konuyla haber bulmak imkânsızdı. Fakat 14 Ocak’ta, ünlü gazeteci Andrei Malakhov’un sunuculuğunu yaptığı, Rusya’nın en çok izlenen haber programı ‘Bırakın Konuşalım’da, Ermenilerin Rusya’da karıştıkları suç olayları hatırlatılıp bunun sonlandırılması gerektiği dillendiriyordu. Gazeteci Malakhov’un programda sarf ettiği sözlere tepki yağarken, Putin’in taziye mesajından birkaç gün sonra Gümrü’ye gelen ünlü gazeteci, bu programı yaparken cinayetten haberi olmadığını ve özür dilediğini belirtti.
Aynı günlerde, Gümrü’deki askeri üste bulunan kilisede, Avedisyan ailesi için Hokehankist ayini yapıldı. Rusya’daki bazı aktivistler ve insan hakları savunucuları, Permyakov’un mutlaka Ermenistan’da yargılanmasını, Rusya’ya getirilirse kahramanlaştırılacağını düşündüklerini belirtip bir imza kampanyası başlattı.
Gümrü’de neler yaşanmıştı?
Gümrü’deki 102 No’lu Rus askeri üssünden firar eden 18 yaşındaki er Valeri Permyakov, anne, baba, kız, oğul, gelin ve iki çocuktan oluşan Avedisyan ailesine evlerinde ateş açmış, çocukları bıçakla öldürmeyi denemiş ve olaydan sadece altı aylık küçük bebek Seroja ağır yaralı olarak kurtarılabilmişti.
Avedisyan ailesi için 14 Ocak’ta yapılan cenazeye, Ermenistan’ın farklı şehirlerinden insanlar akın etti. Ülkede resmi yas ilan edilmemesi halkı çok rahatsız ederken, cenaze töreninden sonra yaklaşık iki bin kişilik bir grup Rusya’nın Gümrü konsolosluğu önüne yürüyüp askerin Ermenistan’da yargılanması için eylem yaptı. Bazı eylemcilerin konsolosluğa taş atmaları üzerine polis eylemcilere göz yaşartıcı gaz ve copla müdahale etti, altı eylemci ve iki polis yaralı olarak hastaneye kaldırıldı. Hükümet, olayın ‘Ermenistan hukukuna göre’ değerlendirileceğini belirtirken, Gümrü’de toplanan kalabalık, tepki olarak Rus askeri üssüne girmeye çalıştı. Halk, kararın tekrar gözden geçirileceği vaatleriyle yatıştırıldı.
