Galerinin değil bahçenin ressamları
Yerevan’ın merkezinde, ünlü opera binasının yakınında, yarım yüzyıl önce bu sokaklarda yaşamış olan dünyaca ünlü ressam Mardiros Saryan’ın (1880-1972) bir heykeli vardır. Heykeli çevreleyen parkta, cumartesi ve pazar günleri, çok sayıda ressam tablolarını sergiler. Pek şöhretli olmayan bu profesyonel sanatçılar, satabilmeyi umdukları resimlerini sokakta sergilemeyi bir alışkanlık haline getirmişlerdir.
Saryan Bahçeleri’nde yer alan bu açık hava sergisinde, sanatçıların dörtlü veya beşli gruplar halinde birbiriyle sohbet ettikleri görülür. Ziyaretçiler de, sık sık, bu sohbetlere katılır veya kendi aralarında, Ermenistan’ın sanat ve siyaset ortamı hakkında fikir alışverişinde bulunurlar. Pazarlığın serbest olduğu bu ‘sergi’ alanından, evinizin duvarını kaplayacak büyüklükte bir tabloyla, çok paranız yoksa daha ufağıyla ayrılmaksa, en güzeli...
Resim pazarından bitpazarına
‘Vernisaj’ adıyla anılan bu resim pazarını, Cumhuriyet Meydanı’na üç kilometre mesafede bulunan ve ondan daha şöhretli olan bitpazarı Vernisaj’la karıştırmamak gerekir.
Sovyetler Birliği’nin son günlerinde, Ermenistanlı sanatçılar, SSCB Sanatçılar Birliği’nin bürokratik baskılarından kaçmak ve yapıtlarını daha özgür bir ortamda sergilemek için işlerini sokağa taşır. Sokağı sergi salonlarına tercih eden bu deneyselci çağdaş sanatçılar, devletle uyum içinde olan ‘yeri sağlam’ sanatçılarla ilişki halinde çalışmak istemezler.
1988’de bağımsız Ermenistan’ın kurulmasıyla sonuçlanacak olan Karabağ Hareketi de, Opera binasının diğer tarafında, yine bu sokaklarda başlamıştır. Ressamlar, sanatçılar, yazarlar ve diğer entelektüeller bu özgürlük hareketinin kalbinde yer alır. Saryan Bahçeleri’ni mesken tutan bu sanatçılar, kendilerini şehrin dinamiğinin ve tüm halk hareketlerinin bir parçası olarak görürler.
Aslen ressamların başlattığı bu hareket giderek büyür ve sokaklardaki resimlerin yanına heykeller, antikalar, kitaplar, mücevherler eklenir. Resim pazarı zamanla bir bitpazarına dönüşür. 90’lı yılların başında, Saryan Bahçeleri yeniden sadece ressamların bulunduğu bir alana dönüşür. Bugün Yerevan’ın en turistik merkezlerinden biri olan bitpazarı ise, üç kilometre uzağa taşınır.
‘Benim yerim sokak’
Saryan’daki ressamlardan Karen, turistlerin de en az yerel halk kadar alışveriş yaptığının altını çiziyor: “Bizden alışveriş yapanların çoğu bu resimleri hediye etmek için alır. Bu sebeple resimlerin kolayca rulo yapılabilir ve taşınabilir olmalarına özen gösteriyoruz.” Karen, bahçenin diğer ucunu göstererek, “Benim kullandıklarımı beğenmezlerse, şurada güzel çerçeveler bulabilirler” diyor.
Bir başka sanatçıya, Grigor’a, çalışmalarını sergi salonlarında göstermek isteyip istemediğini sorduğumda, cevabı şöyle oluyor: “Ben bir sokak sanatçısıyım, tabii ki resimlerimi daha yüksek rakamlara satmak isterim, bunu yapmayı denedim de, ama benim yerimin burası olduğu sonucuna vardım. Bahçe’ye geleceğimi bilerek çalıştığımda daha iyi resimler yapıyorum.”
Resimlerin temaların gelirsek... Elbette, Ararat Dağı’nın ve Sevan Gölü’nün betimlendiği birçok tablo var. Ancak, kiliselerin, çeşitli mitolojik karakterlerin, doğanın, hayvanların, erotik sahnelerin ve başta nar olmak üzere meyvelerin yer aldığı tablolar da mevcut.
Saryan Bahçeleri’nden geçenler, resimlerin hiç değişmediğini, yıllardır aynı tabloları gördüklerini söylüyorlar. Sanatçılar ise, ellerindeki tüm resimlerin yeni olduğunu, çalışmalarını kolaylıkla sattıkları için yeni resimler üzerinde çalışabildiklerini belirtiyorlar. Tabloların üzerinde yer alan tarihlerin çoğunun üzerinde 2013, 2014 ya da 2015 tarihi var. 1999’da yapılmış olanları ayırt etmek ise, çok kolay.
