Eski ‘Ermeni şehirleri’nde seçimi kim kazandı?

1915’e kadar Ermeni nüfusun yoğun olduğu bazı yerleşim yerlerinde sandıktan hangi partilerin çıktığına baktık. Belki pek de şaşırtıcı olmayan şekilde, eskiden Ermenilerin yoğunlukla yaşadığı, Kozan, Talas, Şebinkarahisar, Melikgazi, Kemaliye, Bayburt, Elazığ gibi yerlerde, bugün büyük bir AK Parti ve MHP üstünlüğü var.

2014 yerel seçiminin sonuçları çeşitli yönleriyle konuşulmaya devam ederken biz de başka bir açıdan seçimleri mercek altına aldık. 1915’e kadar Ermeni nüfusun yoğun olduğu bazı yerleşim yerlerinde sandıktan hangi partilerin çıktığına baktık. Belki pek de şaşırtıcı olmayan şekilde, eskiden Ermenilerin yoğunlukla yaşadığı, Kozan, Talas, Şebinkarahisar, Melikgazi, Kemaliye, Bayburt, Elazığ gibi yerlerde, bugün büyük bir AK Parti ve MHP üstünlüğü var. İşte bir yandan iki partinin ağırlıklı oy oranlarıyla seçim yüzdeleri ve şehirlerin Ermeni tarihine dair küçük bir anımsatma:

Kozan (Sis / Adana)
MHP %47, AK Parti %42

Kilikya’nın kalbinde yer alan Kozan Sancağı’nın yönetim merkezi Sis, Ermeni krallarının başkentiydi. 1914’te burada yaşayan 8 bin kişilik nüfusun 5 bin 600’ü, yani şehrin neredeyse dörtte üçü Ermenilerden oluşuyordu. Şehirde, 1902’de 641 öğrencinin okuduğu yedi okul bulunmaktaydı.

Talas (Kayseri)
AK Parti %47, MHP %41

Kayseri’nin beş kilometre güneydoğusundaki Talas kentinde, 20 yüzyılın başında 1,894 Ermeni, tüm nüfusun yüzde 42’sini oluşturuyordu. Zaman içinde gerçekleşen bütün değişikliklere rağmen, kentin Ermeni geçmişine dair hâlâ pek çok ize rastlanmakta.

Şebinkarahisar (Giresun)
AK Parti %41, MHP yüzde %32

Şebinkarahisar, 17. yüzyılın başında hepsi Ermeni olan 1,600 haneyi barındırıyordu ve kent, 70 kuleli, içinde büyük sarnıçları ve tahıl ambarları bulunan tahkim edilmiş surlarla çevriliydi. O zamana kadar kentte son derece sınırlı olan Türk varlığı, yaklaşık 5 bin Ermeni’nin öldürüldüğü 1895 katliamlarından sonra büyük artış gösterdi. Yine de, I. Dünya Savaşı’ndan önce burada yaşayan 4 bin 918 Ermeni, halen kent nüfusunun çoğunluğunu oluşturuyordu.

Melikgazi (Germir / Kayseri)
AK Parti %61, MHP yüzde %25

Germir, 365 kişilik Ermeni nüfusuyla civardakilere kıyasla kalabalık bir köydü. Muhteşem kubbesiyle Surp Istepannos Kilisesi, bölgenin en eski yapılarından biriydi. Becerikli çerçiler olarak tanınan köyün sakinleri tüm Anadolu’yla ticaret yaparlardı.

Kemaliye (Agn / Erzincan)
AK Parti %52, MHP yüzde %43

Kemaliye, 7 bin 700 Ermeni ve 6 bin Türk’ün yaşadığı kentte, 20. yüzyılın başında 300’e yakın tüccar vardı. Tarım arazilerinin ve yerel zanaat ürünleri için pazarların kısıtlı olması, Agn Ermenilerinin eskiden beri ticarete ve de finans mesleklerine atılmalarına neden olmuştu.

Bayburt
AK Parti %52, MHP yüzde %38

Papert/Bayburt’ta 3 bin 200 Ermeni, 2 bin 200 Türk ve 500’e yakın Rum yaşamaktaydı. Kentte, irili ufaklı en az 400 tane zanaatçı işliği vardı; kumaş boyacıları, mum imalatçıları, ipek ve yün halı dokumacıları, silah imalatçıları, kuyumcular vs. 420 öğrencinin okuduğu üç eğitim merkezinden başka, kaza merkezinde Ermenilere ait çok sayıda dini yapı da bulunuyordu.

Elazığ (Harput)
AK Parti %55, MHP yüzde %29

Harput Ovası’nda 39 bin 788 Ermeni yaşamaktaydı. Burada 67 kilise, dokuz manastır ve 8 bin 660 öğrencinin okuduğu iki okul vardı.

Kaynak: 1915 Öncesinde Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeniler, Aras Yayıncılık