Ermenistan’da eşit vergi tasarısına karşı tepki
Ermenistan Maliye Bakanlığı gelir düzeyinden bağımsız olarak herkesten eşit şekilde vergi kesilmesini önerdi. Tasarı vergi yükünün gelir düzeyi yüksek olan kesimden düşük gelirli kesime geçeceği gerekçesiyle tepkilere yol açtı. Konuyu, önerilen vergi değişikliklerine karşı kurulan ‘Eşit Vergiye Karşı Sivil İnisiyatif”ten Hrag Papazian’la konuştuk.
Ermenistan Maliye Bakanlığı yaptığı açıklamada eşit vergi sistemine geçileceği açıkladı. Bu öneri kimler tarafından beğeniliyor, kimler bunu eleştiriyor?
Nikol Paşinyan gelir vergisi konusunda yapılacak değişikliklerle ilgili açıklamasında iki yöntem önermişti: gelir düzeyine göre artan veya herkesten eşit şekilde kesilen vergi sistemi. Açıklamasında eşit vergi sisteminden yana olduğunu dile getirerek, bu konunun kamuoyunda tartışılacağını, tartışmalar sonucunda kabul edileceğini söylemişti. Halbuki bahsi geçen tartışmalar hiç yapılmadı ve Maliye Bakanlığı eşit vergi sistemini doğrudan önerdi. Baştan beri bunun planlandığına inanıyorum. Ekonomistler ve sivil toplum temsilcileri tarafından bu konuya ciddi eleştiriler var. “Eşit Vergiye Karşı Sivil İnisiyatifi”i kurduk. Günümüzde henüz geçerli olan gelir vergisi düzenlemesi şöyle: 15.000 Ermeni Dram’ına kadar maaşı olanlardan %23 vergi kesiliyor, 150.000’den 2 milyona kadar %28, 2 milyon ve fazlasına %36 vergi uygulanıyor. Yeni yasaya göre Eylül 2019’dan beri eşit gelir vergisi devreye girecek ve gelir düzeyinden bağımsız olarak herkesten %23 vergi kesilecek. 2013’e kadar da bunu %20’ye düşürmeyi amaçlıyorlar. Yani hem temizlikçi hem de bankada çalışan üst düzey birisine vergi yükü eşit olacak. Büyük işletmelere uygulanan vergi de bunlara eşitlenecek. Eskiden kesilen %25 vergi yerine %23 kesilecek. Eşit gelir vergisini savunanlar hükümet ve yüksek maaş alan bireyler, büyük işletme sahipleri. Neden? Son ikisinin motivasyonu belli, daha az vergi ödeyecekleri için kenara daha çok para atabilirler. Hükümet ise iki şekilde bunu savunuyor: ilki “Vergi sistemi daha basit olacağı için yatırımcıların işi kolaylaşır” ki bunun yaratacağı etki tartışılır, bir de “Eşit vergi olacağı için işverenler çalışanlarının gerçek maaşını gösterir” gerekçesi var.
Peki bu yeni sisteme neden karşıyız? Sürece hükümetin yaklaşımına eleştiri var. Kamuoyu ile bu değişiklikler görüşülmedi. Uzman görüşlerine başvurduklarını ve bu değişiklik için yeterince gerekçeleri olduğunu söylemişlerdi. Ancak bu bilgileri paylaşmadılar. Kamu ile ilgili bir konuyu kamu ile paylaşmıyor hükümet. Burada demokrasi konusunda sorun yaşanıyor. Kayıt dışı, asgari ücret çalıştırılanlar konusunda da bu bir çözüm değil. Bunun takibi daha iyi sağlanmalı. Şimdi ana eleştirimize gelelim. Büyük işletmelerin, yüksek maaş alanların vergisi düşüyor. Bu bütçeye giden miktarı düşürür. Fakat düşük maaş alanlar aynı vergiyi vermeye devam edecek ve ancak 2023’te bu biraz düşecek. Bütçeye giden miktarın açığını kapatmak için ise alkol, sigara, şeker gibi şeylerin vergisini yükseltiyorlar. Bunlar da başka şeyleri etkiliyor. Örneğin alkol fiyatının artışı ilaç fiyatlarını etkiliyor. E bu kimi etkiliyor? Halkı. Düşük maaş alanların vergisi düşmeyecek ama öte yandan birçok şeye daha fazla vergi ödemeye başlayacak. Dolayısıyla doğrudan halkı etkileyen bir değişiklik bu. Bu yasa fakirlerin aleyhine olup sadece zenginlere yarıyor. Aynı zamanda 10 milyon geliri olanla 60 bin geliri olanın aynı oranda vergi ödemesi sosyal adaletsizliktir. Sosyal uçurumu arttırır ve ülkeyi olduğumuzdan daha kötü hale getirir. Ekonomi, politiktir. Bu ekonomi politikasında demokratik bir adım değil ve siyasi politikasını da etkiler.
Eşit vergi sisteminin nasıl etkileri olur? Ermenistan halkının sosyoekonomik durumu bundan nasıl etkilenir?
Haftalar önce kurulan “Eşit Vergiye Karşı Sivil İnisiyatifi” hükümetten yapılan değişikliklere dair bilgileri kamuoyu ile paylaşmasını ve tartışılmasını talep ediyor. Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na görüşme için başvurduk. Aynı zamanda şimdiden savunuculuğa başlayacağız, milletvekillerine başvuracağız. Eğer hükümet tasarıyı olduğu gibi parlamentoya gönderirse orada kurulacak komisyonlarla irtibata geçeceğiz. Üyelerimizden biri organize ettiği konferansa farklı ülkelerden eski veya yeni hükümet temsilcilerini davet etmişti. Makedonya, Slovakya, Almanya, Gürcistan’dan temsilciler vardı. İlk iki ülke daha önce bu sisteme geçip pişman olmuş. Makedonya gelir düzeyine göre artan vergi sistemine geri dönmüş, diğeri ise dönmeye hazırlanıyor. Ülke temsilcileri genelde bu tasarıya karşı konuştu. Bunun dışında konuya dair eleştiriler basında da yer alıyor. Şimdilik bu kadar.
