Ermenistan edebiyatı artık dünya arenasında

FATİH GÖKHAN DİLER
[email protected]

Arevik Aşkharoyan, 2012 yılında Ermenistan’da başlattığı girişimle Ermenistanlı yazarları dünya sahnesinde temsil eden ilk ve tek yazar ajansının sahibi. Kısa sürede uzun yol kat eden 1st Ajans, bugün, Ermenistan edebiyatını, başta Ermenistan’a komşu ülkeler ve Avrupa olmak üzere, pek çok ülkeden okurlara ulaştırıyor. Ajans, bu kapsamda, Kalem Ajans ve Ayrıntı Yayınları’nın işbirliğiyle, ülkenin en beğenilen yazarlarından Hovhannes Tekgözyan’ın ‘Uçan Şehir’ adlı eserini Türkiyeli okuyucunun beğenisine sunma hazırlığında. Türkiye’de ilk defa bir Ermenistanlı çağdaş romancının tanıtılmasına önayak olan 1st Ajans’ın sahibi Arevik Aşkharoyan’la Ermenistan edebiyatından, Türkiye ile Ermenistan arasındaki edebi etkileşime ve Türkiye’de üretilen Ermenice edebiyata uzanan bir söyleşi yaptık.

• Ermenistan edebiyatı dünya çapında ne kadar tanınıyor?

Ermenistan edebiyatı dünya genelinde pek bilinmiyor. Bizim amacımız da, Ermenistan edebiyatını ‘dünya kitap pazarı haritası’ üzerinde görünür kılmak. Bu, haritada küçük bir nokta da olabilir, çünkü ülke olarak zaten küçük bir noktayız. Ama inanıyorum ki, tıpkı Ermenistan gibi, küçük ama parlak renkli ve harikulade bir nokta olacak. Halihazırda bize yönelik bir ilgi var, çünkü yayıncılar, yeni, taze ve daha önceden bilinmeyen şeylerin okuyucu için her zaman ilgi çekici olduğunu düşünüyor. Kitap piyasasında birbirine benzer edebi gelenekten eserler satılıyor. Ermenistan edebiyatı ise, modern ile gelenekseli bir araya getirirken, hem Asya hem de Avrupa’dan izler içermesiyle, kendine özgü bir edebiyat.

• Özellikle temsil etmek istediğiniz yazarlar var mı?

Kendilerini ifade etmek için yeni edebi tarzlar bulmaya çalışan genç ve yetenekli yazarlar arıyoruz. Son 20-25 yıl içinde üretilen eserlere önem veriyoruz; bu eserlerde günümüzde Ermenistan’da yaşanan sorunları görebiliyoruz. Ancak tabii ki, klasik ya da önceki kuşağa ait eserler de ilgi alanımızda. Önceliklerimiz uluslararası piyasada oluşan talebe göre şekilleniyor, biz de buna uygun önerilerle gitmeye gayret ediyoruz. Bize ulaşan her çalışmayı okuyoruz, çünkü gelecekte bizim için değerli olabilecek bir taslağı gözden kaçırmak istemeyiz. Ama malum, edebiyat objektif olarak değerlendirilemez. Her şeyde olduğu gibi kitaplar hakkında da kendi kişisel zevklerimiz devreye giriyor.

• Eser seçimi yaparken tür gözetiyor musunuz?

Ajansımızın temsil ettiği eserler çok çeşitli. Yeni nesil yazarlar çağdaş edebiyata, hem içerik hem de dil açısından yenilikler getirmek için çabalıyor. Yeni edebiyatın öne çıkan özelliklerinden biri de günümüz gerçeklerine yeni bir bakış içermesi. Edebiyat artık daha eleştirel; yazarlar hem Sovyet dönemini, hem de günümüzdeki siyasi ve ekonomik durumu açıkça eleştiriyorlar. 20 yıl önceki edebiyat daha çok Sovyet sonrası ekonomik çöküşe, mülteci akınına ve Karabağ Savaşı’na odaklanıyordu. Bugünün edebiyatı modern dünya insanıyla ilgili; küçük, bağımsızlığını yeni kazanmış, yavaş yavaş gelişen bir ülkeden insanlar... Gelişmişlik düzeyi açısından yalnız değil; bizim meselelerimizin başka ülkelerde de var, ve bu meselelere odaklanan eserler, tüm dünya için ilgi çekici olabilir.

• Temsil ettiğiniz Ermenistanlı yazarlar arasında en çok hangileri öne çıkıyor?

Dünya pazarında ilgi gören yazarlarımız Aram Paşyan, Hovhannes Tekgözyan, Gurgen Khancıyan, Hraçya Saribekyan ve Hovhannes Yeranyan. Bu yazarların birbirlerinden tamamen farklı edebi tarzları var ve ayrıca, kendi benliğinin sınırlarıyla çatışan insandan, ekonomik ve siyasi eşitsizliklere karşı duranlara, geçmişin ve geleceğin hayaletlerinden, ulusal sınırlamalardan bağımsız yaşama felsefesine, çok çeşitli konuları ele alıyorlar.

“Edebiyat en iyi aracı”

• Türkiyeli Ermenilerin ürettiği edebiyattı biliyor musunuz? Bu eserleri Ermenistan’a taşımayı düşünür müsünüz?

Türkiye’de yaşayan Ermeni edebiyatçıların da değerli eserler verdiğini biliyorum. Klasikler serimizde şimdilik Agop Mıntzuri ve Ler Gamsar var. Ermeni yazarları uluslararası pazarda temsil eden bir ajans olarak, Türkiyeli Ermeni yazarlardan da başvurular almak bizi çok memnun eder. Aynı milletten olmamıza rağmen iki toplum birbiri hakkında çok az şey biliyor. Edebiyat bu açıdan en iyi aracı.

Türkiye’deki ilk Ermenistanlı çağdaş romancı

•  Hovhannes Tekgözyan’ın ‘Uçan Şehir’ adlı romanı yakında Türkiyeli okurla buluşacak. Türkiye’de başka anlaşmalarınız da olacak mı?

Şubat 2014’te ‘Kitap Platformu Projesi’ kapsamında, Ermenistan Edebiyat Vakfı, Avrupa ve komşu ülkelerden altı farklı yayınevi ve ajansı ülkemizde ağırladı. Kalem Ajans’ın kurucusu Nermin Mollaoğlu’yla görüştük ve iki taraflı bir temsil anlaşması yaptık. Hovhannes Tekgözyan, ‘Uçan Şehir’ adlı romanıyla, Türkiye’de temsil edilen ilk Ermenistanlı çağdaş romancı olacak. Modern Ermenistan edebiyatının çok iyi bir örneği bu roman; kendine has tarzıyla farklı toplumsal ve siyasal katmanları olan insan ve aşk ilişkilerine değiniyor. Hikâyenin ana karakteri, Ermenistan’ı keşfetmeye gelen, iki genç erkekle yakın arkadaşlıklar kuran, yabancı bir kadın. Hikâyedeki karakterlerden birinin hayatını kurtarıyor ve daha sonra, bu kadının Türkiyeli olduğunu anlıyoruz. Tekgözyan, ‘ulus’ kavramı olmadan kurulabilecek arkadaşlıkları aktarmak istiyor. İnsan ilişkileri, hükümetlerin aldığı siyasi kararlara bağlı değil. Nermin’i Ermenistan’da ağırlarken de aynı hisleri taşıdık. Eserleri gelecekte Türkiye’de yayımlanabilecek Hrant Matevosyan, Aram Paşyan ve başka yazarları da konuştuk. Kalem Ajans’la beraber çalışarak, Hakan Günday, Ayfer Tunç ve Ercüment Cengiz’in eserlerini Ermenistan’da yayımlamak istiyoruz.