Ermenistan-Diaspora ilişkileri: ‘Kral çıplak’
Diasporada yaşayan çok sayıda Ermeni sanatçı ve aydın “Ermenistan’da Adalet” adlı bir platformda biraraya gelmişti. Platformda yer alan birçok sanatçı gibi Kanadalı Ermeni oyuncu Arsinée Khanjian da 2 Nisan’da Ermenistan’da gerçekleşecek seçimlerin şeffaflığını sağlamak için gözlemci olarak Ermenistan’da bulunacağını açıklamıştı. Ancak bu gelişmeden sonra Ermenistan’daki iktidar yanlısı medya, Arsinée Khanjian’ın oynadığı filmden çıplak kareler yayınlayarak bir karalama kampanyası başlattı. Ermenistan’da yaşamakta olan yazar, senarist Hambardzum Hambardzumyan bu gelişmelerle ilgili gözlemlerini Agos için kaleme aldı, ‘Kral Çıplak’ dedi.
Yıllar boyunca Ermeni Diasporası Ermenistan hükümetinin hukuksuzluklarına (seçim yolsuzluğu, insan hakları ihlali, siyasi tutsakların varlığı) göz yummuştur. Ermeni Soykırımının uluslararası düzeyde tanınmasının Ermenistan dışişlerinin gündemi haline geldiği ve Robert Koçaryan’ın cumhurbaşkanı olduğu dönemlerde, Ermenistan hükümeti meşruluğunu Diasporada aramaya başladı.
Ermeni Diasporası ve Ermenistan hükümeti arasında çelişkiler Serj Sarkisyan’ın cumhurbaşkanı olduğu dönemde başladı. Fakat bu çelişkilerin nedeni yaşanan seçim ihlalleri, baskılar ve 10 vatandaşın öldürülmesi değil (Türkiye ile yürütülen) Zürih protokolleriydi.
Son zamanlara kadar Diasporalı ünlü Ermenilerin Ermenistan hayatına katılımı hayırseverlikle veya benzer alanlarda yapılan projelere iştirakle sınırlıydı.
2013 yılında Cumhurbaşkanı adayı Raffi Hovannisyan seçim sonrası Diasporalı Ermenilere yönelik çağrı yaptı. Ancak Diasporalı Ermenileri Ermenistan’a davet eden ve Ermenistan hükümetinin protestoculara karşı kullandığı baskıyı durdurmak için çalışmaya yönelik bu çağrılar cevapsız kaldı.
Temmuz 2016’da Yerevan’da ‘Sasun Delileri’ adlı grup tarafından polis merkezinin basılması ve ardından gelen olaylardan sonra Diasporalı birçok Ermeni Ermenistan’da var olan sorulara dikkat etmeye başladı.
O günlerde Arsinée Khanjian gözaltına alınıp spor salonuna götürüldüğünde (polis merkezleri dolu olduğundan olsa gerek) Ermenistan’daki insan hakları ihlallerini kendisi birebir tecrübe etmiş oldu. Ondan sonra Arsinée Khanjian, Atom Egoyan, Serj Tankian ve Diasporalı başka isimler ‘Ermenistan’da Adalet’ aslı inisiyatifi kurdular. İnisiyatifin açıklamasında “Ermenistan’da Adalet’ Ermenistan halkının yanında olmanın ve şeffaf seçimler için orada bulunup gözlemci olmanın önemine inanan düşünceli Ermenilerden oluşan uluslararası bir koalisyondur” deniyordu.
Bu, hatırladığım kadarıyla Diasporalı Ermenilerin sivil toplum kuruluşları ile işbirliği yaparak Ermenistan’daki iç politika ve sivil toplum sorunlarının çözümünde yer almasının ilk örneğiydi. Konuşmalarında bazen Ermenistanlılara fark etmeden ‘ders’ veriyormuş gibi davransalar da, genel anlamda iyi bir gelişmeydi ve böylece Diasporalı Ermeniler Ermenistanlıların sorunlarını yaşamaya başladı. Diaspora-Ermenistan yakınlaşmasının en iyi yolu da budur. Diaspora Ermenistan’ın sorunlarını Los Angeles veya Moskova’dan değerlendirip kendi gündemini Ermenistan halkının boynuna asmaktansa, ona destek olmaya çalışıyor.
2 Şubat’ta ‘İravunk’ (Hak) gazetesinin internet sitesinde “ ‘Adil seçimler’ için mücadele eden Arsinée Khanjian filmde çıplak oynadı (18+)” başlıklı bir yazı yayınlandı ve yazıya oyuncunun rol aldığı ‘Irma Vep’ filminden bölümler ekledi. Tıklama almak için yaşayan onlarca gazete bunu kopyaladı. Oyuncunun filmde çıplak oynamasını onun sosyal-siyasi aktivitelerine bağlamamış olsalar, yazıda belki acayiplik olmazdı.
Siteler beklenen tıklama sayısını sağlamayı muhtemelen başardılar fakat oyuncuyu kötülemeye yönelik niyetleri başarısız olmuştur. Hatta tam tersini söylemek bile mümkün. Sosyal medyadan gelen yorumlardan Khanjian’ı kötülemeye çalışan sitelerin kötü bir duruma düştüğünü görüyoruz. Bu yazıyı yayımlayanlar muhtemelen Ermenistanlı okurları küçümsemişler ki, bu yakışıksız yazı ile okurları etkileyebileceklerini düşünmüşler.
‘İravunk’ gazetesinin genel yayın yönetmeni olan Hayk Babukhanyan, Ermenistan Parlamentosu’nda en büyük parti olan Ermenistan Cumhuriyetçi Partisi’nin üyesi. Gene de bunun hükümetin üst halkalardan gelen bir sipariş olduğunu düşünmeye eğilimli değilim. Bunu amatörlük olarak görmek istiyorum. Zira oyuncunun ‘Kral Çıplak’ sözüne hükümetten ‘Sen de filmde çıplaksın’ cevabının gelmesi çok komik olurdu.
‘Ermenistan’da Adalet’ Kampanyası
Eylül 2016’da ‘Ermenistan’da Adalet’ kampanyasını başlatanlar arasında birçok diasporalı sanatçı yer alıyordu: Dünyaca ünlü rock grubu System of A Down üyesi Serj Tankian, sanatçı yazar Vahe Berberian, Kanadalı yönetmen Atom Egoyan, oyuncu Arsinée Khanjian, yönetmen Eric Nazarian, müzisyen Ara Dinkjian, Ermenistan’dan soprano Hasmik Papian, oyuncu Hrant Tokhatyan, Kanadalı görüntü yönetmeni, fotoğrafçı Norayr Kasper, vd.
Kampanya metninde “Biz Ermenistan’da ve tüm diasporada yaşayan Ermeniler olarak, kendimizi Ermenistan’da acil bir değişime ve adaletin sağlanmasına adadık. Her yıl yapılan protestoların ve insan ve yurttaşlık haklarına yönelik ağır ihlallerle sonuçlanan 2016 baharı ve yazında yaşanan çalkantıların sonucunda, devam etmekte olan huzursuzluğu besleyen sistematik yolsuzluğa, tekellere, yargı adaletsizliğine, polis şiddetine, partizan siyasete, eşit olmayan haklara, ülkedeki nüfus azalmasına ve seçim hilelerine HAYIR diyoruz” deniyordu.
Çeviri: Varduhi Balyan
