Ermenistan-Azerbaycan sınırında kurguyla gerçek bir arada
Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, 3 Eylül’de Ermenistan Milli Güvenlik Konseyi toplantısına başkanlık etti. Toplantı, ülkenin kumanda ve kontrol sistemlerinin olası bir saldırıya karşı ne kadar hazır olduğunu test edecek olan ‘Şant (Yıldırım) 2015’ tatbikatının bir parçasıydı.
Tatbikatta işlenen çeşitli senaryolardan biri de, bu ‘kurgu’ çatışmanın yaşandığı bölgede bulunan çok sayıdaki sivili tahliye etmekti. Senaryoya göre Sarkisyan, tahliye operasyonunu Milli Güvenlik Konseyi toplantısında yönetiyordu. Kurgunun bittiği yer de burası.
Serj Sarkisyan, 3 Eylül Perşembe günü, sadece tatbikata katılmakla kalmadı, Karabağ bölgesinde Ermenistan ve Azerbaycan ordularına ait birlikler arasındaki ‘gerçek’ çatışma haberleriyle de ilgilenmesi gerekti.
En büyük tatbikatlar
Sınırda yaşanan gerçek çatışmalardan birkaç gün sonra, Azerbaycan da karşılık olarak kendi tatbikatını başlattı. 6 Eylül’de Savunma Bakanlığı’ndan gelen açıklamaya göre, Azerbaycan’ın neredeyse tüm askerî kuvvetini oluşturan 65 bin birlik, tatbikat için harekete geçirildi. Yeterlilikleri sınanan unsurlar arasında 700 zırhlı birlik, 500 roket ünitesi, 40 uçak, 50 helikopter ve 20 savaş gemisi bulunuyor. Azerbaycan tarihinin en geniş kapsamlı tatbikatı, daha önce duyurulmadan ani bir kararla yapıldı; Savunma Bakanlığı’ndan da tatbikatın neden yapıldığına dair bir açıklama gelmedi.
Aynı şekilde ‘Şant 2015’ de Ermenistan tarihinin en kapsamlı tatbikatlarından. Ancak, Şant 2015, askerîden çok, hükümetin ve resmî birimlerin savaş halindeki işlerliğini test eden siyasi bir tatbikat.
Tatbikata katılan Ermenistanlı yetkililer, Rusya’nın başı çektiği siyasi-askerî birlik, Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nden (KGAÖ) bir grupla da toplantı yaptı. Ermenistan Dışişleri Bakanlığı’nın tatbikatta yaşadığı senaryolardan biri de “KGAÖ’deki ortaklarından biri sorumluluklarını yerine getirmezse ne olur?” sorusuydu. Zira, Ermenistan’da, KGAÖ’deki iki Türkî müttefikin, Karabağ sorunuyla ilgili bir anlaşmazlıkta Azerbaycan’ın tarafını tutacakları düşüncesi hâkim.
Gerçek çatışmalar
Karşılıklı tatbikatlar yarıştırılırken, iki ülke medyasında da, sınır bölgesinden yaralı ve ölü haberleri yer alıyor. Gelen haberler birbiriyle çelişkili olsa da, bölgede tansiyonun arttığı bir gerçek. Minsk Grubu’nun Amerikalı Eşbaşkanı James Warlick, Twitter’da yaptığı açıklamada, “İki tarafın da sivil zayiatlara sebebiyet veren top atışları yaptığına dair güvenilir raporlar geliyor. Gerginlik çözüm değil” dedi.
Yerevan, tatbikatın sınırda son dönemde artan tansiyonla ilgili olmadığını söylüyor. Ermenistan Genelkurmay İkinci Başkanı Movses Hakobyan, “Bu tatbikat, Ermenistan Başkanı tarafından Kasım 2014’te onaylandı. Cumhuriyet’in tüm bakanlıklarının katıldığı bu denli geniş çaplı bir tatbikat, ilk defa düzenleniyor. Henüz bir değerlendirme yapmak için çok erken, sonuçları gelecekte paylaşacağız” dedi.
Kurguyla gerçeğin birleştiği en belirgin yer, Tavuş Bölgesi. İki ülke de karşı tarafı, bu bölgede ateşkes ihlali yapmakla suçluyor. Şant 2015 sona erse de, Azerbaycan 13 Eylül’e kadar tatbikata devam ediyor. Hal böyleyken, kurgunun tamamen gerçeğe dönüşmesinden korkuluyor.
Hedef iç siyaset
Uzmanlar ise tatbikat-çatışma sarmalının savaşa dönüşme ihtimali olmadığını düşünüyor. Siyaset bilimci Alexander İskandaryan, “Azerbaycan askerî harekâta başlarsa bu çok kısa sürecektir, belki beş gün, sonra uluslararası kamuoyu tarafından baskı görecektir. Bu durumda Bakü’nün kaybı çok büyük olur, Aliyev rejiminin düşüşüne kadar gidebilir” diyor.
İki ülke de son yıllarda askerî harcamalarını hızla artırsa da, 2015 rakamlarına göre Ermenistan’ın 414 milyon dolarlık askerî bütçesine karşılık, Azerbaycan’ın 5 milyar dolarlık askerî harcaması bulunuyor. Bu verilere rağmen, uzmanlar tarafından savaş beklenmiyor. İlk neden olarak, Azerbaycan’ın savaşa girerek Ermenistan’ın yakın müttefiki Rusya’yı karşısına almak istemeyeceği düşünülüyor. İkinci nedense, Ermenistan’ın sahip olduğu mevzilerden Azerbaycan’ın petrol ve doğalgaz boru hatlarını kolayca hedef alabilecek olması. İskandaryan, “Karabağ sorunu, Azerbaycan’daki gergin iç siyaset ortamında malzeme olarak kullanılıyor” diyor. Uluslararası piyasalarda petrol fiyatlarının düşmesiyle beraber, Azerbaycan ekonomik olarak yavaşlamaya girmişti. Güvenlik uzmanı Manvel Sargsyan da gerginliğin sınır bölgesinde kalacağını, Azerbaycan’ın çatışmaları ilerletmeyeceği görüşünde.
Ermenistan’ın senaryoları
- Ermenistan’ın askerî müttefikleri Kırgızistan ve Kazakistan, savaş halinde Azerbaycan’ın tarafını tutuyor.
- Savaş sırasında, çatışma bölgesinden kurtarılması gereken binlerce sivil var.
- Ermeni kültürüne ait önemli eserlerin savaştan zarar görmemesi için, güvenli bir yere alınması gerekiyor.
