Ermeni yazınından perdeye: Şark Dişçisi Şehir Tiyatroları'nda
LORA BAYTAR
[email protected]
19. yüzyıl Ermeni mizahının en önemli kalemlerinden olan Hagop Baronyan, bu komedisinde, görücü usulü evlilik ve sadakat konusunu ele alıyor. Oyunda, aile ilişkilerinin yozlaştığı, tarafların birbirinin kuyusunu kazdığı bir ortamda, eşler, eski ve yeni âşıklar, çocuklar ve nişanlılar arasındaki ilişkilerin iç içe geçmesi üzerine yaşananlar sahneleniyor.
Eğlenceli ve müzikli bir dönem oyunu olan 'Şark Dişçisi'nde Çağlar Çorumlu, Çiğdem Gürel, Doğan Şirin, Emrah Özertem, Esra Karabaş, Hüseyin Tuncel, Murat Güreç, Murat Üzen, Özge O'neill Sarımola, Reyhan Karasu, Selçuk Borak, Selin Türkmen, Senem Oluz, Serkan Bacak, Sevil Akı, Sevinç Erbulak, Tuğrul Arsever, Ümit Daşdöğen, Volkan Ayhan ve Yılmaz Arda Alpkıray rol alıyor.
Oyundan bir pasaj, 5-6 Haziran 2010'da Boğaziçi Üniversitesi'nde düzenlenen Baronyan günlerinde sahnelenmişti. Berberyan Kumpanyası ve Tiyatro Boğaziçi oyuncularının birlikte sahneye koyduğu oyun, aynı günlerde Aras Yayıncılık tarafından yayımlanmış ve okurların dikkatine sunulmuştu.
Oyunun kitaplaşmasını sağlayan çeviri ise Ermeni toplumunun tiyatro çevresinden tanıdık bir isme, Boğos Çalgıcıoğlu'na ait. Konuyla ilgili görüşlerini aldığımız Çalgıcıoğlu, oyunun Şehir Tiyatroları sahnelerine taşınmasında Aras Yayıncılık'tan çıkan kitabın etkisinin büyük olduğunu söylüyor.
'Şehir Tiyatroları ekibine hazırlık aşamasında istenen her türlü yardımı yapabileceğimi söyledim ama benden fazla yardım istemediler' diyen Çalgıcıoğlu, müzikal haline getirilen oyunun hazırlık aşamasında fazla katkısı olamadığı için endişeli. 'Oyunun nasıl olduğunu henüz görmedim. Provalarına katılıp hazırlık sürecine dahil olmak isterdim' diyen Çalgıcıoğlu, Engin Alkan'ın yönetmenliğine güveniyor: 'Alkan, çok başarılı bir yönetmen. Özellikle Osmanlı dönemiyle ilgili oyunların modernize edilmesinde çok başarılı. Daha önceki oyunlarını izlemiş, özellikle 'Tarla Kuşuydu Jüliyet' ve 'İstanbul Efendisi'ni çok beğenmiştim.'
Çalgıcıoğlu, Baronyan gibi büyük bir ustanın eserini sahneye koyarken son derece titiz çalışmanın şart olduğunu söylüyor. 'Oyunun dramaturgu Sinem Özlek'i, Tiyatro Boğaziçi'nden tanıyoruz. Diyalekt ve şiveler konusunda Bercuhi Berberyan'dan yardım aldılar. Oyunun kitapçığında yer alan Baronyan biyografisi de benim yorumumla yayımlanacak. Ama yine de son halini görmek isterdik. Ermeni tiyatrosu konusunda titizleniyoruz, çünkü böylesi oyunlar üstünkörü sahnelenebiliyor.'
Daha önce Esayan Derneği'nde Ermenice olarak sahnelenen oyunun, Kasım ayı sonlarında yapılacak olan Amatör Tiyatrolar günlerinde de sahnelemesi planlanıyor.
Hagop Baronyan
1843'te Edirneli yoksul bir ailenin çocuğu olarak doğan Baronyan, ilk ve orta öğrenimini Ermeni okullarında tamamladı. Bu arada bir Rum okulunda eğitim gördü ve Rumca öğrendi. 1864'te İstanbul'a yerleşti. Fransızca ve İtalyancayı kendi kendine öğrendi.
Yayına hazırladığı mizah ve tiyatro ağırlıklı süreli yayınların ömrü kısa, fakat etkisi büyük oldu. 'Poğ aravodyan' (Sabah Borusu), 'Yeprad' (Fırat), 'Meğu' (Arı), 'Tadron' (Tiyatro), 'Khigar' (Bilgiç), 'Dzidzağ' (Gülüş) adlı dergilerin yayını, içerdikleri toplumsal eleştiriler nedeniyle sıklıkla Osmanlı sansür bürosu tarafından durduruldu.
1865'te yazılan ilk oyunu, 'Yergu Derov Dzara mı' (İki Efendili Bir Uşak) adlı kısa bir farstı. Dört yıl sonra, görücü usulü evlilikleri ve evlilikte sadakat konusunu ele aldığı ilk komedisi 'Adamnapuyjn Arevelyan' (Şark Dişçisi) geldi. 1872'de 'Şoğokortı'ya (Dalkavuk) başladı ancak yarım bıraktı; bu eseri Yervant Odyan tamamladı. 1880-81 yıllarında yayımlanan 'Medzabadiv Muratsganner' (Haşmetlu Dilenciler), taşralı eşrafın patavatsızlığına ve naifliğine odaklanır. Son eseri 'Bağdasar Ağpar' ise yine boşanma teması etrafında modern Ermeni kurumlarını eleştirir. Yazdığı her eserde hiciv ve toplumsal eleştiriye yer veren Baronyan, 1891'de öldü.
Haber 7 Ekim 2011 tarihli AGOS'ta yayınlanmıştır
