Ermeni toplumunun 2015’i nasıl geçti?

Yılsonunda muhasebe yapmak, defterleri kapamak gelenektendir. 2016’ya girerken, Ermeni toplumunu ilgilendiren gelişmeleri aktardığımız Agos toplum sayfalarına yıl boyunca yansıyanları derledik. Patrik seçimi yılın ilk yarısında gündemde önemli yer tutarken, toplumdan yükselen yoğun talepler ‘Patrik Genel Vekili’nin İstanbul Valiliği’ne verdiği dilekçeyle bertaraf edildi. Yedi yıldır beklenen Patriklik seçimi yine bir sonraki yıla kaldı, 2013’ten bu yana yapılamayan vakıf seçimlerini düzenleyen yönetmelik bu yıl da yayımlanmadı, azınlık okullarının statü sorunu ve ‘iktisadi işletme’ muamması da 2016’ya devroldu. İşte Ermeni toplumunun 2015'i 

Ateşyan söz verdi

Başepiskopos Ateşyan, 6 Ocak’ta düzenlenen Dzınunt resepsiyonunda, bir önceki yıl büyük tartışmalara yol açan patrik seçimi konusunda çalışma yaptıklarını açıkladı. Ateşyan, konuşmasında ayrıca, Patrikhane’nin bilançosunu şeffaf bir şekilde açıklayacağını söyledi. Ancak, patrik seçimi için atılan adım göstermelik kalırken, yıl boyu, bilanço konusunda herhangi bir açıklama yapılmadı. Aynı kabulde, Vakıflar Genel Meclisi Azınlık Vakıfları Temsilcisi olarak görevine başlayan Toros Alcan, dinî liderler tarafından tebrik edildi.

6 Şubat sayısında, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Tuzla’daki inşaat alanında Ocak ayında bulunan tarihi mezar taşlarına ilişkin haber yer aldı. İstanbul Arkeoloji Müzesi’ne nakledilmesiyle, Garabed Balyan ve Simon Amira Dadyan’a ait oldukları anlaşılan mezar taşlarının, Üsküdar’daki Surp Garabed Mezarlığı’nda bulunan, Balyanlar’a ait anıt mezara taşınması için çalışmalar sürüyor.

Başbakan’ın daveti

13 Şubat sayısında Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun azınlık mensuplarına verdiği davete dair haber öne çıktı. 11 Şubat Çarşamba günü Ankara’da yapılan buluşmada, azınlıklara ilişkin birçok sorun derinlemesine tartışıldı; Başbakan Davutoğlu’nun “Siz bu toprakların asli çocuklarısınız” , “Diasporalar bizim diasporalarımızdır” gibi sözler söyledi.

20 Şubat tarihli Agos ‘Artık bahane kalmadı’ manşetiyle çıktı. Bir hafta önce Başbakan Davutoğlu’nun azınlık mensuplarına verdiği davette Patrik seçimi yapılamaması gündeme gelmiş ve Patrik Mutafyan’ın görevini sürdüremeyeceğine dair bir sağlık raporuyla, seçimlerin yapılabileceği ifade edilmişti. Devletin en üst kademesinden gelen bu açıklama, mevcut durumu sürdürmek için “Devlet istemiyor” bahanesine sığınanların gerekçesinin kalmadığını ortaya koydu.

Yönetmelik taslağı hazır

27 Şubat tarihli Agos’ta, Vakıflar Genel Müdürü Adnan Ertem, iptal edilen seçim yönetmeliğini de kapsayan, ayrıntılı bir röportaj yayımlandı. Ertem, yönetmelikle ilgili üç ayrı taslak hazırladıklarını ve bu taslağı, kanun yapmak üzere, karar verici mercilere teslim ettiklerini belirtti.

13 Mart’ta, Ermenistan’da yayın yapan hetq.am haber sitesi, Patrik Genel Vekili Ateşyan’ın, Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun cemaat mensuplarına verdiği davette gündeme gelen ‘sağlık raporu’ formülüne “Tarihte böyle bir örnek görülmedi. Bir sağlık raporu Patriği nasıl görevinden alabilir?” sözleriyle itiraz ettiği haberi yer aldı.

Mart ayında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün Hrant Dink Okulu’na yaptığı erzak yardımı, faaliyetlerine sözlü izinle devam eden okulun, bir kat daha meşrulaşmasına katkıda bulundu. Ermenistan’dan göç etmiş ailelerin çocuklarının okuduğu okula İstanbul Ermeni toplumunun desteği de, bu gelişmenin ardından arttı. Ermeni toplumu 2008’den beri Gedikpaşa Ermeni Protestan Kilisesi’nin bodrum katında eğitim gören çocuklar için, gereken ölçüde sağlıklı bir ortam sağlayabilmiş değil. Mevcudu 150’ye ulaşan okulun son durumunu, 13 Mart sayısında yaptığımız haberle toplumun gündemine taşıdık.

24 Nisan’da ne yapılacak?

16 Mart’ta yapılan VADİP toplantısında, Başepiskopos Ateşyan’ın 24 Nisan’dan sonra patrik seçimi için başvuru yapacağını söylediği belirtildi. Aynı tarihte, Ermeni toplumu açısından bir diğer önemli gelişme de Üç Horan Kilisesi Vakfı’ndan üç yönetim kurulu üyesinin görevlerinden istifa etmesi oldu.

20 Mart tarihli Agos’ta yer alan en önemli haberlerden biri, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün yıllık denetimlerinin ardından bazı Ermeni okullarına gönderdiği yazı oldu. Yazıda okulların bir tercihte bulunarak ‘iktisadi işletme’ ya da ‘hayrat’ olarak faaliyetlerine devam etmeleri gerektiği ifade ediliyordu. Bu yazıdan yola çıkan Maliye Bakanlığı müfettişleri, yıl içinde, Cumhuriyet tarihinde ilk kez olmak üzere, dört Ermeni okulunda denetim yaptı. Sorun çözülmedi, halen askıda bekliyor.

Çınarımız Seropyan’ımıza veda

28 Mart Cumartesi akşamı, Agos’un kurucularından Sarkis Seropyan aramızdan ayrıldı. Ermenice sayfalarının editörü olmanın ötesinde, Agos’un çınarı olan ve sayısız insanın hayatına değen Baron Seropyan’ın ardından yazılanlar, 3 Nisan tarihli özel sayımıza ilave edilen sayfalardan bile taştı. Onu sevgi, saygı ve bitmeyen bir özlemle anıyoruz.

10 Nisan tarihli Agos’ta, Ermeni toplumundan üç milletvekili adayının 7 Haziran seçimleri için partilerinden aday olarak gösterileceği haberi yer aldı. 5 Nisan’da kutlanan Paskalya Yortusu’nun ardından, Kazaz Artin Amira Salonu’nda son kez bayramlaşma yapıldı. 6 Ocak’taki Dzınunt Yortusu vesilesiyle üç ayrı kabul düzenleyen Başepiskopos Ateşyan, bundan böyle konukların Patrikhane’de ağırlanacağını açıkladı.

Surp Giragos’a ödül, Kalfayan ve Tıbrevank’ta birleşme

17 Nisan tarihli Agos’ta, Surp Giragos’a Avrupa Kültürel Miras Ödülü verildiği haberine yer verildi. Aynı sayıda yer alan bir diğer olumlu gelişme de, Kalfayan ve Tıbrevank okullarını bütünleştiren protokollerin imzalanması oldu. On yıldan fazla süren görüşmelerin sonucu olan protokol, 14 Nisan Salı günü Ermeni Patrikhanesi’nde düzenlenen törenle imzalandı.

Tüm Ermeniler Katolikosluğu’nun 1915 kurbanlarını Aziz ilan etmesinin ardından, 24 Nisan’da Kumkapı Meryemana Patriklik Kilisesi’nde bir ayin düzenlendi. Başepiskopos Ateşyan’ın başkanlık ettiği ayine, Türkiye Cumhuriyeti adına AB Bakanı Bekir Bozdağ katıldı; ayinde Cumhurbaşkanı’nın mesajı okundu.

Kamp Armen’de yıkım

6 Mayıs’ta Kamp Armen’e iş makinelerinin girip yıkıma başlaması toplumda büyük infial yarattı. Yıkımın durdurulmasının ardından, Ermeni toplumundan gençlerin öncülük ettiği bir direniş başlatıldı. Kamp Armen’de yıkımı önlemek için başlatılan nöbet 175 gün sürdü.

15 Mayıs sayısında yer alan, Düşünce Platformu’nun ‘Talep Ediyoruz’ başlıklı ilanında, patriklik ve vakıf seçimlerinin yapılması için çağrı yapıldı. Sonraki hafta, Patrikhane’nin kurduğu Hovakim 1461 Vakfı’nın 14 Mayıs tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan ilanın ardından sessizce faaliyete başladığı anlaşıldı. Patrikhane, vakfın kuruluşu ve nasıl işleyeceği konusunda topluma herhangi bir açıklama yapma ihtiyacı duymadı.

29 Mayıs tarihli Agos’ta yer alan, ‘Ateşyan’dan taht oyunları’ başlıklı haberde, 19 Mayıs Salı günü Patrikhane’de yapılan olağan Ruhani Meclis toplantısının son derece gergin geçtiğine dair bilgiler yer aldı. Toplantıda “Patriklik seçimi yapılsın mı?” sorusu gündeme getirilirken, “Hayır” diyecek olan ruhanilerin önceden organize olmasıyla, “Patrik seçimi yapılmasın” kararı çıktı. Toplumun yoğun talebi, bu yöntemle yok sayılmak istendi.

Diyarbakır’da son ayin

5 Haziran sayısında, Türkiye’deki Ermeni Katolik Cemaati’nin dinî önderi Kerabaydzar Levon Zekiyan’ın göreve seçilmesinin ardından Mardin ve Diyarbakır’a yaptığı inanç ziyaretine dair bir haber yer aldı. 30-31 Mayıs’taki ziyarette, Diyarbakır Surp Giragos Ermeni Kilisesi’nde, ilk kez Katolik ritüellerine göre bir ayin yapıldı. Başepiskopos Ateşyan’ın hazır bulunduğu ve Kerabaydzar Zekiyan’ın sunduğu Badarak, Surp Giragos’ta 2015’te düzenlenen son ayin oldu. 7 Haziran seçimlerinden sonra çatışmaların yaşandığı Sur ilçesinde bulunan Surp Giragos Kilisesi halen kapalı tutuluyor.

Yöneticiler ve toplumun ortak talebi

25 Haziran’da, üç Ermeni vekil Markar Esayan, Selina Doğan ve Garo Paylan yemin ederek TBMM’deki görevlerine başladı.

26 Haziran tarihli Agos, patriklik seçimi konusunda toplumun nabzını tuttu. Toplumun birçok kesiminin ortak görüşü ‘Patriksiz Patrikhane’ durumuna artık son verilmesi, vakit geçirmeden patrik seçiminin yapılması gerektiği yönünde oldu. Aynı sayıda VADİP’in olağanüstü gündemle toplandığı ve 18 Haziran’daki oturumda Patrikhane’ye iletilmek üzere bir dilekçe kaleme aldığı haberi yer aldı. Patriklik seçiminin yapılması talebinin dile getirildiği dilekçeye, toplantıdaki tüm temsilciler imza attı.

3 Temmuz’da çıkan, Agos’un 1000. sayısında, Başepiskopos Ateşyan’ın 25 Haziran’da İstanbul Valiliği’ni ziyaret ederek, Patrik seçimi yapılması için dilekçe verdiği haberi yer aldı. Aynı sayıda, 19 Mayıs’ta yapılan Ruhani Meclis toplantısında konuşulanları kamuoyuna açıklamakla suçlanan Ruhani Meclis Başkanı Başrahip Tatul Anuşyan’ın görevinden istifa ettiği haberi yer aldı. Anuşyan istifa dilekçesini Büyük Kurul’a sunarken yaptığı konuşmada, suçlamaları reddetti.

24 Temmuz tarihli Agos’a, TEOG’la gündeme yerleşen azınlık okullarında din dersi konusunda yaşana önemli gelişme yansıdı. Başrahip Tatul Anuşyan, bir grup öğretmenle birlikte hazırladıkları müfredatın Millî Eğitim Bakanlığı tarafından onaylandığını açıkladı. 40 yıl sonra ilk kez yenilenen müfredata göre TEOG’da Ermenice din dersi soruları yer aldı. Din dersi kitabı ise 2016’da basılacak.

‘Dadyan 2015’

2 Ağustos’ta 6. Hamahaygagan oyunları rekor katılımla Ermenistan’da başladı. Türkiyeli Ermeniler, İstanbul, Sasun, Muş, Dersim, Diyarbakır, Bitlis, Van, Musa Dağ ve Samatya takımlarından oluşan 900 kişilik kafileyle, geçit törenindeki en kalabalık grup oldu.

Azınlık okulları, devlette ilk kez teşvik alacak olan özel okulların listelendiği resmî kitapçıkta yer alırken, sistem kaynaklı sorunlar nedeniyle bazı başvurular reddedildi. Gelişme 18 Eylül tarihli sayıda aktarıldı.

29 Eylül Pazartesi günü başlayan yeni öğretim yılının ilk ders zili Dadyan İlköğretim Okulu öğrencileri için yeni binada çaldı. İstanbul Ermeni toplumunun son elli yılda ortaya çıkardığı en önemli değer olan ‘Dadyan 2015’in inşası üç yıl sürdü.

2 Ekim tarihli Agos’ta yer alan bir diğer haber ise, Majak Toşikyan’ın bestelediği Hrant Dink Oratoryosu’nun, Lusavoriç Korosu’nun katılımıyla Ermenistan’da sahnelenmesi oldu. Yedi yılda bir yapılan ‘Müronorhnutyun’ töreni için Ermensitan’a İstanbul’dan da büyük bir kafile gitti.

Okullara vergi kıskacı

Ekim ayında, Ermeni okullarını vergi kıskacına alan ‘iktisadi işletme’ sorunu konusunda, VADİP Genel Sekreteri Harutyun Şanlı önderliğinde VADİP Mali Komisyonu ve Eğitim Komisyonu üyelerinden oluşan bir heyet, dönemin Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile Ankara’da görüştü. Vergi müfettişlerinin denetimi bu ziyaretin ardından ertelendi. Ekim ayında seçim maratonu da hızla devam etti; partiler, azınlık mensuplarıyla çeşitli etkinliklerde bir araya geldi.

23 Ekim tarihli Agos’ta yer alan bir haber, Hıristiyan dünyasını yakından ilgilendiriyordu. Katolik, Ortodoks ve Protestan kiliselerinin ortak bir metin üzerinde uzlaşarak kaleme aldığı ‘Temel İlkeleriyle Hıristiyanlık’ adlı kitap, Ekümenik Patrikhane’de tanıtıldı.

Kamp Armen çocukların

30 Ekim sayısı, ‘Kamp Armen yine çocukların’ manşetiyle çıktı. 175 günlük direnişin ardından, arazinin sadece çocuk kampı olarak kullanılması kaydıyla, tapu, mülkün asıl sahibi olan Gedikpaşa Ermeni Protestan Kilisesi Vakfı’na verildi. Henüz, Kamp Armen’in nasıl ihya edileceğine dair bir karar verilmiş değil.

13 Kasım sayısında, Türkiye’nin Avrupa Birliği İlerleme Raporu’nda, yapılamayan vakıf seçimlerine dair haber öne çıktı. Aynı hafta, Mardin’deki Protestan kilisesi, 60 yıllık aradan sonra tekrar ibadete açıldı.

4 Aralık tarihli Agos’ta, Kasım ortasında Ermeni toplumundan önde gelen dört ismin Patrik Mesrob Mutafyan için vasi tayin edilmesi için İstanbul Sulh Mahkemesi’ne başvuru yaptığı haberi yer aldı. Bu gelişme Başepiskopos Ateşyan’ı sinirlendirirken, Patrik seçimi konusunu güçlü bir şekilde yeniden toplumun gündemine getirdi. Vasi tayini her şeyden önce Patrik Mutafyan’ın sağlık durumunun resmen tespit edilmesini sağlayacak. Mahkeme, Şubat ayında duruşma için gün verdi. Aynı hafta Agos’un sayfalarına yansıyan bir diğer konu da TEOG sınavı oldu. İlk kez Ermenice din sorularının yer aldığı sınavda, bir tarih sorusunda, devletin 1915’le ilgili resmî tezleri yüceltildi.

Madağ Maratonu 

Madağ Maratonu, Sahakyan’la başladı. Hedeflenen rakamların yaklaşık 1 buçuk milyon TL aşağısında kalınan madağlarda açıklanan meblağlar şöyle oldu: 

4 Ekim Pazar Samatya madağı: Açık 1 milyon 430 bin TL, toplanan 930 bin TL. 

11 Ekim Pazar Bezciyan madağı: Açık 48 bin TL, 270 bin TL toplandı. Elde kalan miktar, kilisenin çatı yenilemesi ve bahçe düzenlemesi için harcanacak. 

25 Ekim Pazar Feriköy madağı: Açık 925 bin TL, toplanan 700 bin TL toplandı. 

22 Kasım Pazar Kalfayan madağı: Açık 770 bin TL, toplanan 440 bin TL. 

6 Aralık Pazar Levon Vartuhyan madağı: Açık 530 bin TL, toplanan 430 bin TL. 

13 Aralık Pazar Dadyan madağı: İnşaat sürecinden kalan borçlar 800 bin TL, toplanan 400 bin TL. 

20 Aralık Pazar Yeşilköy Okulu madağı: Açık 670 bin TL, toplanan 410 bin TL.