En çok da kızlar “Yerini Bil”sin

“Yerini Bil Kız Çocuklarını Güçlendirme Derneği, 2020’de ağ çalışmalarına başlamış, 2023’te dernekleşmiş, 6- 26 yaş arası dezavantajlı kız çocukları ile şehirli ve çalışan 27- 55 yaş arası kadınları bir araya getirmeyi hedefleyen bir organizasyon”dur. Kısaca kendini böyle tanımlayan Yerini Bil Derneği’nin hikâyesi ise aslında elini taşın altına koyan kadınların ve sert hayat şartları altında bile çocukça bir hevesle yaşama devam eden dezavantajlı çocuklarının “kız kardeşlik” bağının müthiş özeti. Beş yıldır, İstanbul’daki dezavantajlı kız çocuklarını bazen eğitim konusunda bazen sağlık konusunda destekleyen, bazen de kültür sanat etkinlikleriyle buluşturup hayatın başka bir yönünü gösteren Yerini Bil Derneği gönüllüleri, şimdiye kadar 50’ye yakın kız çocuğuna dokundu, şimdi ise 5 aile ve 10 kız çocuğuyla iletişim halinde. Bir sonraki adımları, kız çocuğu ve destekçi sayısını arttırmak. Yerini Bil Kız Çocukları Derneği'nin kurucu başkanları Yester Özmerinoğlu ve Behice Sayat, derneği ve çalışmalarını Agos’a anlattı.

Yerini Bil’in kuruluşu ne zaman ve nasıl oldu?

Yester: Bir dernekte gönüllü çalışıyordum. Sokakta çalıştırılan iki kız kardeş yemek almaya başlamıştı, onlarla bağ kurmuştuk. O sırada Behice’nin ofisinde sokakta yaşayan çocuklara okuma yazma öğretmeye başladığı haberi geldi. Öyle tanıştık ve birlikte çalışmaya başladık o dernekte. Sonra dernekte birtakım değişiklikler yapıldı, biz de bıraktık. Ama o iki kız kardeşe destek olmaya devam ettik, 2017 yılıydı.

Behice: İkimiz de kız çocukları üzerinde bir etki yaratabildiğimizi fark ettik. Bir de sorunların çok çeşitli olduğunu... Yani tek sorun sokakta çalıştırılmaları değildi. Sağlık, güvenlik, hukuki sorunları da vardı. 2-3 sene sürdü böyle. O kız çocuklarının asıl meselesi sokaktan ayrılmalarıydı. Birinin ilkokula, birinin açıktan ortaokula gitmesini sağladık. Ayrıca yurtlara da gittik. Bir kız çocuğuna da dil sınavında yardım ettik, Erasmus’a gidebildi.
Bunlar olurken dernek hâlâ kurulmamıştı değil mi?
Yester: Evet, dernek çok yeni. “Biz daha fazla kız çocuğuna ulaşmak istesek nasıl bir yol izlememiz gerekir” dedik. İkimize yeni gönüllüler katıldı. Bu arada bir uzman psikologla tanıştık. O da bizi dezavantajlı ailelere yönlendirmeye başladı. Baktık 3-4 aile var. O zaman dedik ki ilave rol modeli olacak kişilere de ihtiyacımız var. Birinci dalga mentörler öyle geldi.

Bu mentör sistemini kurarken neyi hedeflediniz?

Behice: Kız kardeşlik kültürünü, dayanışmayı nasıl yaşatabiliriz diye düşündük. Dezavantajlı kız çocuklarının çevrelerinde hala ya da teyze gibi aslında daha büyük kız kardeşlik kültürünün ögeleri kayboluyor artık. Kız çocukları da desteği, o farklı alternatif rol modellerini göremiyorlar. Biz de bu rol modeller ile dezavantajlı kız çocuklarını nasıl bir araya getirebileceğimizi düşündük. Proje dosyasını 2020'de ana hatlarıyla ortaya çıkardık.
Yester: Dezavantajlı kız çocuklarının yalnız olmadıklarını ve onların da herkes gibi kurduğu hayallerinin gerçekleşmesi için destek olabilmek istedik.


Destek olmayı nasıl nasıl bir yöntemle yapıyorsunuz peki?

Yester: Hayatlarının farklı alanlarında, sağlık, eğitim, kültür, genel kültür, ihtiyaç neyse o ailenin özelinde ya da o kız çocuğunun hayalinde ne varsa, biz onlara destek oluyoruz.
Behice: Ayrıca bu desteği sürdürülebilir kılmak da istedik. Yani, “bir kez yardım et, bırak” değil, devamlı olsun. Her kız çocuğunun ihtiyacı çok farklı. Kız çocuğunun, bazen sağlıkla, bazen eğitimle ilgili problemi daha belirgin olabiliyor. Bazen açlık sorunu olabiliyor. İhtiyacı neyse, derneğimizde çalışan gönüllüler, biz onlara mentör diyoruz, aylık olarak onlarla bir araya geliyor. Mesela bir kültür sanat aktivitesine gidiliyor. Böylece rol modeli olabilecek kişilerle zaman geçiriyorlar. Çünkü kız çocuğunun gelişimi önündeki engeller sınırsız. Tüm bunlar hakkında bir ablasından, kadın büyüğünden tavsiye alma ihtimali oluyor. Ve biz bunun etkili olduğunu da gördük. Hep yalnız annelerle çalıştık biz. Baba ya hapiste, ya uzakta ya da hastaydı.  Böylece hem kız çocuğu hem de anneyle tam bir kız kardeşlik kuruluyor.

O da uzun soluklu oluyor sanırım.

Yester: Değişimi yaratmak kısa süreli projelerle olmuyor. 7-26 yaş arasındaki kız çocuklarıyla ilgileniyoruz. Mesela bir çocuğu bir sinemaya götürürsün, yüzündeki gülümseme anlık bir çıktı olabilir. Ama işte sokakta çalışan bir çocuğu eğitime kazandırabilmek, o daha uzun soluklu. Ya da diplomasına kavuşabilmesi, yıllar alan bir süreç. Yaşam şartlarını radikal bir şekilde değiştirmek istemiyoruz. Bulunduğu ortamı iyileştirmede destek olmak bizim amacımız. Çünkü herkesin bir şekilde bir hayali oluyor. Gerçekleştirileceğine dair inancını arttırmak istiyoruz.

Behice: Kız çocuğu kendi azmine ve hayallerine sahip olup içindeki koşulları mümkün olduğunca değiştirebilsin, biz de ona destek olalım istiyoruz. “Sen ne istersin, onu belirle, biz de yanındayız.” Kızın kendi değiştirme gücünü kazanması önemli. Ve hayal kurmaları, mümkün olduğunca hayal kurmaya itiyoruz.

Neden sadece kız çocukları?

Yester: Adımızda geçen Yerini Bil lafının toplumda negatif algısı var. Daha çok kimin için kullanılan bir kavram? Kadınlar ve kız çocukları için. Yerini bil, konuşmanı bil, üslubunu bil, tavrını bil, giyimini bil, oturuşunu bil, kalkışını bil. Yani sürekli bir yer bildirim, hak bildirim hali var. Biz de bunu alalım ve daha pozitif anlam yükleyelim dedik. Evet, yerini hakikaten bilmeli kadınlar ve kız çocukları. Bu toplumda, yaşadığın ortamda, bu dünyada, her bu evrende bir yerin var ve bunu bil. Ve de sahip çık. Biz de elimizden gelince seninle oluruz. Dolayısıyla da böyle bir yerden çıktığı için kız çocuklarına biz öncelik verdik. Ama tabii ki ailede oğlan çocuğu varsa, onunla da ilgileniyoruz. Çünkü o kız çocuğunu iyileştirmek demek, bütün şartlarıyla iyileştirmek demek. Bir etkinlik yapılacaksa sadece kız çocuğunu alıp götürmüyoruz, bütün kardeşlerle yapıyoruz. Çemberi geniş tutuyoruz.

2024’te derneğinizi kurdunuz. Şimdi çalışma sisteminiz nasıl, neler yapıyorsunuz?
Yester: Mentörler, aileyle yakınlar; bizzat görüşüp takip edenler. Önce bir eğitimden geçiyorlar sonra ailelerle görüşüp, ihtiyaçlarını belirleyip yönetim kuruluna taşıyorlar. Her ay düzenli etkinlik yapanlar yine mentörler. Ailenin farklı alanda bir ihtiyacı varsa, bu ihtiyaç destekçi grubuyla paylaşılıyor ve karşılanmaya çalışılıyor. Tabii ki maddi de olabilir ya da mesela destekçi bir diş hekimi diş tedavisi yapabiliyor, ki bu da çok önemli.

Peki mentör olmak isteyen ne yapsın?

Yester: Sonuçta bir toplumsal farkındalık yaratmak istiyoruz. Biz iki kişi, evet bu yola belki çıktık ama iki kişiyle olmayacağını da biliyorduk. Birçok kişinin katkılarıyla şu an bu noktadayız. Bu yazıyı okuyup bize dönüş yapmak isteyenler web sitemizden başvuru yapabilirler. Sadece mentör olmak isteyenleri değil de, destek olmak isteyenleri de bekliyoruz tabii.
Tüm bu süreçte sizi çok etkileyen minicik bir şey anlatır mısınız?
Yester: İlk başta yola çıktığımız kız kardeşlerden büyük olanın okuma fırsatı olmamıştı. Biz tanıştığımızda ikinci sınıftan terkti, şu anda lise mezunu ve bir üniversite planı ve hayali var. Dolayısıyla bu sürecin tamamlanması beni çok mutlu ediyor.
Behice: Ufak ufak bir sürü şey hatırlıyorum. Annenin problem olduğunda bizi araması bence çok harika. Bir kız çocuğunu erken evlilik gibi bir hatadan döndürmemiz de çok önemliydi. Birçoğuyla bazı şeyleri ilk kez yapmak; sinemaya ya da bowlinge gitmek gibi, çok önemliydi.
Yester: Mesela bir annenin katarakt ameliyatı olmasını organize etmemiz annenin sağlığını müthiş bir biçimde değiştirdi. Anne böylece çalışmaya başlayabildi. Bu da aslında kız çocuklarının eğitime odaklanması için bir kapı açtı. Yani bir domino etkisi yaratıyor küçük bir değişiklik. 

Derneğe destek olmak, gönüllü olmak ya da aha fazla bilgi için: https://yerinibil.com/

Instagram adresi; https://www.instagram.com/yerinibildernegi/#