Ծանօթանանք՝ Տիգրանի հեքեաթներու աշխարհին
Կան անձինք որ, ինկած տեղէն շուտ կ՚ելլեն եւ աւելի զօրաւոր կը քայլեն աշխարհի սուր ու քարքարոտ լանջերը մագլցելու համար։ Տիգրան Ասատրեան այնպիսի անձերէն է, որ «Աստուծոյ կամքն է» կ՚ըսէ, եւ իր գործին մնացած տեղէն կը շարունակէ։ Այսպէս անձինք երանելի են եւ փառքի պատճառ կը դառնան բոլորիս, որովհետեւ մարդիկ անոնց նայելով հրաշքներուն կը հաւատան։
ԼՈՒՍՅԷՆ ՔՈՓԱՐ
«Ակօս»ի խմբագրատան համար սովորական Չորեքշաբթի մըն էր, որ այցելեց Տիգրան Ասատրեան, իր հետ ունենալով իմ վաղեմի բարեկամ՝ Պայքար Տեմիրը։ Անգամ մը եւս տարուեցայ մտածելու թէ Պայքարը Հայաստան եւ Թուրքիոյ միջեւ գեղարուեստի կամուրջ մըն է։
Տիգրանը առաջին անգամ կու գար Թուրքիա եւ մեր առաջին հանդիպումն էր։ Ան 29 Նոյեմբեր- 18 Դեկտեմբեր թուականներու միջեւ Արնաւութքէօյ «Կալերի Սելիվին»ի մէջ իր նկարներով գեղարուեստասէրներուն պիտի ներկայանար։ Քիչ մը զրուցելէ ետք մտածեցի, արդեօք հիւանդութիւն մը ունի, կամ կրիպ պիտի իյնայ։ Երբ մեր զրոյցը ջերմօրէն շարունակեցինք, անդրադարձայ որ ինքը հրաշքով կրկին սկսած է ներկել։
Առաջին անգամ Պոլիս կու գա՞ք։ Ինչպէ՞ս է մեր երկիրը ձեզի համար։
Այո, առաջին անգամ Իսթանպուլ եկայ։ Երեկ ամբողջ օր Թաքսիմ, Կալաթայի շրջանը Պայքարի հետ քայլեցինք։ Պոլիսը շատ սիրուն քաղաք է։ Քիչ մը Եւրոպա կը յիշեցնէ, բայց արեւելեան քոլորիտ ալ ունի։ Եւ երկուքը իրար հետ շատ իւրայատուկ ու սիրուն տրամադրութիւն կը թողնէ։ Ինծի կը թուի թէ այդ բոլոր այլ երկրացիներու համար նոյնպէս թիւր կու գայ։ Փողոցները, տները, բազմազան ժողովուրդը շատ լաւ են։
Դուք չեկաք, բայց ձեր գործերը Պոլիս եկա՞ծ էին։
Չէ, Թուրքիա, իմ գործերս ալ չէին եկած։ Առաջին անգամ ես ու գործերս միասին եկանք։
Դուք Հայաստան կը բնակիք, բայց ձեր նախնիները, ո՞ր երկիրէն են։
Իմ նախնիները՝ հայրս Ղարաբաղ ծնած է, իսկ մայրս Թիֆլիս։ Բայց մեծ հայրս, այսինքն մայրիկիս հայրը էրզրումէն էր։
«Կամուրջ» ցուցահանդէսով, որ մեզ կը ներկայանաք, քանի՞ գործ կը պարունակէ իր մէջ։ Եւ ինչո՞ւ անունը «Կամուրջ» ընտրեցիք։
Կալերիի տնօրէնուհին շատ հին կալերիսթ մըն է։ Օր մը Պայքարին ըսած է, որ «Մենք ատենին Արնաւութքէօյի մէջ շատ հայ, յոյն, հրեայ հարեւաններ ունէինք, բայց հիմա չկան։ Այս ցուցահանդէսը տեսակ մը կամուրջ ըլլայ»։ Ես այս ցուցահանդէսին մօտ 15 նկարներով մասնակցած եմ։
Դեմաները պատմել կը սիրէ՞ք, թէ անպայման պէտք է տեսնենք։
Ցանկալի է տեսնել։ Որովհետեւ պատմելը դժուար է։ Բայց կրնաք որակաւորել ուղղութիւնը։ Իբրեւ «մեճքռէալիստ»։
Նկարներուս մէջ մի քիչ հեքեաթ կայ։ Ես կ՚ուզեմ նկարներուս մէջ մարդիկ տեսնեն գոնէ քիչ մը բարիութիւն եւ այդ բարիութիւնը կարելի է մի բան փոխէ իմ նկարներուս հետ։ Կը փորձեմ։
Ինքս կը նկարագրեմ ազատ նկարիչ ըլլալով։ Կը փնտռեմ, կը գտնեմ եւ շատ կ՚աշխատիմ։
Ձեր նկարներուն մէջ աւելի շատ ի՞նչ կը նկարէք՝ մարդ, թէ բնութիւն։
Մարդ եւ բնութիւնը իմ նկարներուս մէջ իրար հետ են։ Իմ շատ սիրած գաղափարներէս է, որ մարդը պէտք է շատ համահունչ եւ ներդաշնակ ապրի բնութեան հետ։ Կենդանիներու, ծաղիկներու եւ ծառերու մի խօսքով ամէն ինչի հետ եթէ ապրի, այդ ժամանակ ինքն ալ երջանիկ կ՚ըլլայ։ Թէ չէ աղտոտելով բնութիւնը, սպանելով կենդանիները մարդը մինակ կը մնայ։
Ի՞նչ կրնաք պատմել ձեր նկարներուն մասին։ Այս հաւաքածոն ինչքա՞ն ժամանակ խլեց։
Հոս բերած նկարներէս ամենամեծը «Սաթիր եւ Միֆան»ն է։ Առասպելական կերպարներու ներկայացում մըն է եւ 150սմ.-ի, 90սմ.-ի վրայ է։ Այս նկարը մօտ երեք ամսուայ մէջ նկարած եմ։
Բայց մէկ ուրիշ աշխատանք ունիմ, որ «Արիաքին» կը կոչուի ատիկա մօտ եօթը ամիս նկարեցի։
Կան նկարիչներ որ քանի մը պաստառներ քով քովի դնելով նոյն ժամանակ տարբեր բաներ կը նկարեն։ Դուք ինչպէ՞ս կ՚աշխատիք։
Ես սովորաբար մէկ մէկ կը նկարեմ։ Մէկը կ՚աւարտեմ միւսին կը սկսիմ։ Շատ հազուագիւտ դէպքերուն ես կրնամ երկու հատ տարբեր նկարներու սկսիլ եւ նկարել։
Օրուայ մէջ քանի՞ ժամ կը նկարէք։
Ամէն օր կ՚երթամ արուեստանոց եւ կը նկարեմ։ Ես նաեւ կը դասաւանդեմ Երեւանի պետական Կինոյի եւ թատրոնի ինստուտուտի մէջ։ Ես կը դասաւանդեմ բեմի նկարիչներուն։ Կը դասաւանդեմ գծանկար եւ գունանկար առարկան։ Աշխատանքէն ետք ես անմիջապէս կ՚երթամ արուեստանոց եւ կը սկսիմ իր ստեղծագործութեան, այսինքն մտայղացումներուս իրակատարմանը։
Շաբաթ, կիրակի դասաւանդումներ չունիմ եւ աւելի ազատ կը նկարեմ արհեստանոցիս մէջ։ Միշտ չեմ կրնար ըսել, որ հինգ, վեց ժամ կը նկարեմ, բայց գոնէ երկու, երեք ժամ անպայման ազատ կը նկարեմ։
Իբրեւ նկարիչ ի՞նչ ուսում ստացած էք։
Ամէն տեղ աւարտեցի, ինչ որ Հայաստանի մէջ կար։ Այսինքն, դեռ ես տասնըմէկ տարեկան պատանի էի չորս տարի Յակոբ Կոճոյեանի անուան նկարչական դպրոց յաճախեցի։ Յետոյ ընդունուեցայ Փանոս Թերլեմեզեանի անուան ուսումնարան։ Չորս տարի ալ հոն ուսանեցայ։ Ապա ընդունուած եմ մեր Գեղարուեստա-թատերական ինստուտուտ։ Հիմա կը կոչուի ակադէմիա։ Բայց մեր ժամանակ ինստուտուտ կը կոչուէր, որովհետեւ իմ աւարտած շրջանս Սովետական միութիւն էր։ Մենք դերասաններու եւ կինօ-ռեժիսորներու հետ կը սորվէինք։ Այնտեղ վեց տարի ուսում առած եւ շրջանաւարտ եղած եմ։
Անուանի ուսուցիչներ ունեցա՞ծ էք։
Այո, ինծի գծանկարչութիւն դասաւանդած է անուանի վարպետ՝ Պետրոս Մալայեանը։ Ես ուսանած եմ Էտուարտ Իսաբեկանի արուեստանոցը եւ իրեն մօտ ալ աւարտած եմ։ Հոն պաշտպանած եմ իմ տիփլոմայի աշխատանքս։
Դուք Հայաստանի արուեստի թանգարանին մէջ ալ գործ ունի՞ք կարծեմ։
Այո։ Մէկ հատ ունիմ։
Ձեր գործերը ո՞ր երկիրներու մէջ ցուցադրուեցան։
Ինձ նկատած եւ հրաւիրած են Լիբանան՝ Պէյրութ։ Այնտեղ անհատական երկու ցուցահանդէս բացած եմ։ Երկու ամիս Քաթար գացած եմ։ 2002 թուին ես Շեհ Ալի Ապտուլլահի տղուն հիւրը եղած եմ։ Եւ հոն պատմութեան թանգարանին համար մեծ պաստառ նկարած եմ։ Օսմանեան թուրքիան ժամանակին երեւի 1915-17-ական թուականներուն ուզած է թերակղզին գրաւել եւ ինչպէս ետ մղած են քաթարցիները անոնք։ Օսմանեան թուրքերը նաւերով եկած են Քաթար։ Ունեցած են հսկայ զօրք եւ ունեցած են թնդանօթ եւ այլն։ Օսմանեան Թուրքիայի զօրքը բաւականին ուժեղ եղած է, իսկ իրենք մինակ ուղտերով, նետերով եւ սուրերով կրուած են։ Բայց կարողացած են ետ մղել։ Արդարեւ շատ մեծ նկար մը նկարեցի անոնց համար։
Այս ամառ Հրաւիրուած էի Լիոն՝ Ֆրանսա։ Ֆրանքօֆոնիայի շրջանակներուն այնտեղի հայ գաղութը ինծի հրաւիրած էին հայ նկարիչներու ցուցահանդէսին։
Նաեւ ունեցած եմ յատուկ ցուցահանդէսներ Ռուսիոյ Մոսկուա, Մարսէյլ եւ Մոնաքօ քաղաքներուն մէջ։
Ձեր քուրուաթէօրը Պայքար Տեմիրն է։ Ինչպէ՞ս գտաւ Պայքարը ձեզի։
Հայաստանցի ծանօթ նկարիչներու միջոցաւ ինծի գտաւ։ Ցուցահանդէսի անունը, որ «Կամուրջ» է։ Ինձ կը թուի, որ այդ կամուրջը Պայքարն է։ Կապը, ստեղծողը, կամուրջի ճարտարապետը Պայքարն է։
Ձեր հեքեաթներու աշխարհը կը նկարէք, կրնա՞մ ըսել։
Այո, գիտէք նկարիչը հաղորդիչ է։ Իր ընդհանուր հեքեաթները կը հաղորդէ ձեզ։ Իմ աշխարհի մէջ այդ հեքեաթը կը ծնուի եւ ան ձեզի կը փոխանցեմ իմ ներքնաշխարհով։ Նկարիչը հաղորդիչ է։ Ինքը ընդամէնը կը հաղորդէ։ Վերեւէն քեզ կու գան ու դուն կը հաղորդես միայն։
Գիտենք, թէ դուք Հայաստանի ամենալաւ փորթրէ նկարող անձերէն մէկն էք։ Ձեր փորթրէներու մէջ յայտնի անձինք ալ կա՞ն, թէ միայն երեւակայական անձինք կը նկարէք։
Կան իմ հեքեաթներու աշխարհէս անձեր, բայց կան նաեւ ճանչցուած մարդիկ։ Ես կը սիրեմ կենդանի անձը իմ առջեւ նստի եւ ես անոր փորթրէն նկարեմ։ Ասոր համար դիմանկարի պատուէրներ շատ ունեցած եմ եւ ահագին նկարած եմ։
Դուք լուրջ հիւանդացած էք եւ կրկին ինչպէ՞ս կրցաք նկարել։
Այո, ուղեղի հետ կապուած գործողութիւն անցուցած եմ։ Բայց վերեւը Աստուած կայ եւ ոչինչ չեմ ըրած։ Հիմա հոս եմ։
Հիւանդութենէն առաջուան նկարները կը սիրէք, թէ հիմակուան նկարները։
Ինձ կը թուի, թէ հիմա աւելի լաւ կը նկարեմ։
