Dünyayı değiştiren seyahatname

HİKMET AKYÜZ

Yüzyıllardır birçok dile çevrilen tasvirlerinin doğruluğuyla dikkat çeken; 1300’den beri ilk haritaların yapımında kılavuz olan; misyonerler, kâşifler ve araştırmacılar tarafından referans olarak kullanılan; 1254 Venedik doğumlu tüccar, kâşif Marco Polo’nun İpek Yolunu izleyerek İran, Irak, Hindistan ve Çin’e gidip orada edindiği izlenimleri muhteşem betimlemeleriyle bizlere aktardığı ölümsüz eseri, ‘Seyahatname’si, Alfa Yayınları tarafından çok şık bir edisyonla, ciltli olarak okuyucuya sunuldu. Diğer gezginlerin eserlerine kıyasla çok daha fazla doğru ve daha az hatalı bilgi içerdiği kanıtlanan Marco Polo’nun ‘Seyahatname’si, o güne kadar Doğuya dair bilgisi kısıtlı olan Batı dünyası için kılavuz niteliği taşımaktaydı. Batı dünyası için gizemini koruyan Doğuya dair eldeki bilgiler Kitabı Mukaddes’e, Haçlılara ve tüccarlara dayalıydı. Ve hiç kimse Marco Polo kadar uzağa gitmemişti. Bu bölgeyi ilk kez bu kadar ayrıntılı betimleyen Marco Polo’nun eseri Asya’ya dair ilk coğrafi, etnografik, bilimsel ve tarihi belge olarak kabul edilmektedir.

Rustichello’nun katkısı

‘Seyahanatname’nin serüvenini kısaca anlatmak gerekirse: 1298’deki Cenova ile Venedik arasındaki muharebede Curzola Adası yakınlarındaki bir çatışmada Cenova’ya esir düşen Marco Polo, Cenova Hapishanesinden kendisi gibi bir esir olan vakanüvis Pisalı Rustichello ile tanışır. Marco Polo Asya’yı katedip Çin’e ulaşmasını sağlayan yirmi dört yıllık yolculuğunu, esir oldukları bir yıl boyunca Rustichello’ya aktarır. Rustichello da Marco Polo’nun anlattıklarından yola çıkarak ‘Devisament du Monde’ (Dünyanın Tasviri) adlı eseri yazar. O dönemde Avrupa’da yaygın olan Ortaçağ Fransızcasıyla yazılan, İtalyanca ile Toskana ve Venedik lehçelerinden de sözcükler içeren bu metin on dördüncü yüzyılın başlarında, büyük bir ihtimalle 1307’de, Toskana lehçesine çevrilir. İşte günümüze kalan metin bu metindir. Bu arada Rustichello’nun Cenova Hapishanesinde yazdığı metin ortadan kaybolur. Akabinde ilk Latince, Katalanca, Portekizce, İspanyolca ve Almanca çeviriler yayımlanır. 

Kitap Rustichello’nun ‘Dünyanın Tasviri’ şeklindeki başlığından sonra ‘Il Milione’ olarak tanınır. Bu başlığın Venediklilerin Marco Polo’ya olağanüstü anlatımlarıyla nedeniyle taktığı esprili bir lakap (bir milyon yalan) olduğu da, ailenin kökeninden, Emilio adlı atalarından kaynaklandığı da söylenir. Kitabın yazı tarzının ne kadarının Marco Polo’ya ne kadarının Rustichello’dan kaynaklandığı belli değildir. Hatta olağanüstü birçok unsurun Rustichello tarafından eklendiği de düşünülmektedir.

 Marco Polo’nun bu ölümsüz eseri dört kitaptan oluşur: Birinci kitapta Marco Polo’nun babası ve amcasıyla yola çıkışı, Çin’e giderken Ortadoğu ve Orta Asya’da ziyaret ettiği yerler, Tatarların hayat tarzı, âdetleri ve inanışları, ikinci kitapta Çin’de ziyaret ettiği yerler ile Kubilay Hanın sarayı, ordusu ve âdetleri, üçüncü kitapta Japonya, Hindistan, Sri Lanka, Güneydoğu Asya olmak üzere Asya’nın kıyı bölgeleri ve Afrika’nın doğu kıyısı ve buralarda yaşayan halklar, dördüncü kitapta da Moğolların kendi aralarında yaptıkları bazı savaşlar ile Rusya ve Asya’nın en kuzey kesimleri tasvir edilmiştir.

Seyahatname 

Marco Polo

Çeviri: Leyla Tonguç Basmacı

Alfa Yayınları

372 sayfa.