«Down with the System»՝ Սերժ Թանգեանի գրչով. գիրքի ակնարկ
ՌՈՒԲԷՆ ՃԱՆՊԱԶԵԱՆ
Սերժ Թանգեանի ինքնակենսագրութիւնը՝ «Down with the System»-ը «Համակարգին տապալումը», անձնական ու ընտանեկան յուշերու, նշանաւոր ռոք խումբի մը նուաճումներու ու դժուարութիւններու եւ արդարատենչ հայու մը ընկերաքաղաքական գործունէութեան հմայիչ համադրութիւնն է։ Ճանչցուած իբրեւ ամերիկահայ System of a Down յայտնի խումբի բազմատաղանդ առաջնորդ երգիչը, Թանգեանի այս վերջին գիրքը խորապէս կը ներթափանցէ այն փորձառութիւններուն եւ համոզումներուն մէջ, որոնք ձեւաւորած են իր ազդեցիկ կեանքը։ Թէեւ Թանգեան անծանօթ չէ գրական աշխարհին՝ նախապէս հրատարակած ըլլալով բանաստեղծական երկու հատորներ,«Down with the System»-ը կ’առանձնանայ իբրեւ իր ամենահամապարփակ պատումը մինչեւ օրս՝ ընթերցողներուն առաջարկելով մտերմիկ ակնարկ մը իր կեանքին եւ գործունէութեան վրայ։
Թանգեանի ընկերաքաղաքական գործունէութիւնը մշտական ներկայութիւն մըն է գիրքին մէջ Հայ երիտասարդաց դաշնակցութեան մէջ իր վաղ ներգրաւուածութենէն մինչեւ Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման պաշտպանութիւնը իր ողջ կեանքի ընթացքին, անոր նուիրումը ընկերային արդարութեան հանդէպ պատշաճօրէն կը ներկայացուի։ Թանգեանին յուշերը իր ընտանիքին՝ Հայոց ցեղասպանութենէն վերապրելու եւ Պէյրութէն Լոս Անճելըս գաղթի ուղեւորութեան մասին, յուզիչ հիմք մը կը կազմեն իր աւելի ուշ աշխատանքներուն՝ իբրեւ երաժիշտ եւ արդարութեան ջատագով։
Գիրքը կոչ մըն է բոլորին՝ խաղաղութեան ու փոխըմբռնման համար եւ անարդարութեան ու կեղծաւորութիւն դէմ պայքարելու՝ ընկերութեան բոլոր մակարդակներուն վրայ։ Թանգեան, որ նաեւ Axis of Justice ընկերային արդարդութիւն քարոզող կազմակերպութեան համահիմնադիրն է (կազմակերպութիւնը հիմնած է Rage Against the Machine խումբի անդամ Թոմ Մորելոյին հետ), կը շեշտէ համայն մարդկութեան համատեղ պատասխանատուութիւնը աշխարհի ողբերգութիւններուն դէմ: Թանգեան կ’ըսէ, որ կարեւոր հարցերու շուրջ լռելը՝ ըլլայ ցեղասպանութիւն, կլիմայի փոփոխութիւն, անտեղի պատերազմներ կամ աղքատութիւն, կը թոյլատրէ, որ այն անարդարութիւնները շարունակուին։ Օրինակ, ան կը նշէ Ամերիկայի մէջ անտունութեան հարցը՝ որպէս ուշադրութեան կարօտ կարեւոր ոլորտ մը։
Ինքնակենսագրութիւնը նաեւ խորապէս կը ներթափանցէ Թանգեանի մտորումներուն մէջ՝ «տուն» հասկացութեան շուրջ։ Անոր կեանքը զինք տարած է Պէյրութէն՝ քաղաքացիական պատերազմի քաոսին մէջէն, մինչեւ Լոս Անճելըսի բանուկ փողոցները ու Նոր Զելանտայի հանդարտ բնատեսարանները, եւ յաճախ բերած Հայաստան՝ երկիր մը, որ կեդրոնական կը մնայ իր ինքնութեան համար։ Թանգեանի մտորումները, թէ ինք «ուր կը պատկանի», թէ՛ յուզիչ է եւ թէ՛ հասկնալի՝ բացայայտելով մարդ մը, որ խորապէս կապուած է իր արմատներուն, միաժամանակ նաւարկելով համաշխարհային գոյութեան մը մէջ։ Անոր անսասան կապը Հայաստանի հետ, իր բազմազան կեանքի փորձառութիւններուն հակառակ, սրտառուչ անկեղծութեան շերտ մը կ’աւելցնէ իր պատմութեան։
«Down with the System»-ը նաեւ հարուստ է անձնական պատմութիւններով, որոնք պատուհան մը կը բանան Թանգեանի աշխարհին՝ բեմէն անդին։ Ինքնակենսագրութիւնը լեցուն է իր մանկութեան տարիներէն պատմութիւններով, ընտանիքի հետ անցուցած պահերով եւ System of a Down-ի կեանքի ետին պատկերներով։ Թանգեանի վերյիշումները խումբին համբաւի ետին, անոր դիմագրաւած ներքին պայքարներուն եւ խումբի անդամներուն հետ ունեցած բարդ յարաբերութիւններուն մասին, պատմուած են անկեղծութեամբ մը, որ հաւասարապէս հետաքրքրական ու բացայայտող է։
Գիրքին յատկապէս տպաւորիչ մէկ մասը կը նկարագրէ իրականութիւն մը, որ հիմնականօրէն կրնար փոխել խումբին ապագան։ Թանգեան կ’ակնարկէ ժամանակի մը մասին, երբ ինք կը մտածէր խումբէն մշտապէս հեռանալու եւ զինք փոխարինելու հաւանականութեան մասին՝ բացայայտում մը, որուն մանրամասնութիւնները պիտի զարմացնէ եւ հետաքրքրէ System of a Down-ի հետեւողները: Հաւանական վերաձեւաւորման այս ակնարկը կասկածի եւ ինքնաքննադատութեան տարր մը կ՚աւելցնէ պատումին՝ շեշտելով նուրբ հաւասարակշռութիւնը անձնական եւ մասնագիտական յանձնառութիւններուն միջեւ։
Թէեւ «Down with the System»-ը հարուստ է քաղաքական քննադատութիւններով, կը խափանի Հայաստանի ներկայ վարչակարգի քննարկման մէջ։ Թանգեանի յուշերը կ'անդրադառնան զանազան քաղաքական նիւթերու եւ ան սուր ու արդարացիօրէն կը քննադատէ անցեալի հայաստանեան կառավարութիւնները անոնց սխալներուն համար։ Այնուամենայնիւ, երբ խօսքը Հայաստանի ներկայ վարչակազմին կը վերաբերի, յուշագրութիւնը նշանակելիօրէն աւելի քիչ քննադատական է։
2018-ի «Թաւշեայ յեղափոխութեան» բերած յոյսին եւ լաւատեսութեան հակառակ, ներկայ վարչակազմը նշանակելի օրէն շեղած է իր սկզբունքներէն. ազատ մամուլի ճնշումը, ընդդիմադիր ձայներու մեկուսացումը եւ ոստիկանական ուժի չարաշահումը մտահոգիչ հարցեր են, որոնք աւելի շատ ուշադրութեան արժանի են։ Թանգեանի կեդրոնացումը անցեալ վարչակարգերու թերութիւններուն վրայ հիմնաւոր է, բայց անոր անյաջողութիւնը՝ նոյնքան քննադատաբար վերլուծելու ներկայ վարչակազմի ձախողութիւնները, նշանակալից վրիպում մըն է։ Թէեւ ան կը գործածէ «ընտրապայքարի ժամանակ՝ բանաստեղծ, կառավարելու ժամանակ՝ արձակագիր» ասացուածքը՝ նկարագրելու համար Փաշինեանի թերութիւններէն մէկ մասը, սակայն հաշուի առնելով արդարութեան հանդէպ իր ուժեղ դիրքորոշումը եւ Հայաստանի հետ իր խոր կապը, աւելի հաւասարակշռուած քննադատութիւն մը՝ թէ՛ անցեալի եւ թէ՛ ներկայի քաղաքական յանցանքներուն վերաբերեալ, պիտի զօրացնէր իր պատումը եւ աւելի սերտօրէն պիտի համապատասխանէր իր նկարագրին՝ իբրեւ ճշմարտութեան եւ թափանցիկութեան ջատագով։
Երաժշտութիւնով, արդարութեան համար պայքարով եւ անձնական պատմութիւններով հետաքրքրուող ընթերցողներուն համար, ինչպէս նաեւ System of a Down խումբի սիրահարներուն համար, «Down with the System»-ը կարեւոր ընթերցում է։ Գիրքը պարզապէս ռոք աստղի պատմութիւնը չէ, այլ խոր պատում մը, որ կը հիւսէ գաղթականի մը ուղեւորութիւնը, «ակտիվիստ»-ի մանիֆեստը եւ խորապէս անձնական խորհրդածութիւն մը՝ ինքնութեան եւ պատկանելիութեան մասին։ Սերժ Թանգեանի ինքնակենսագրութիւնը վկայութիւն մըն է կեանքի մը, որ ապրուած է կիրքով, նպատակով եւ անսասան նուիրումով՝ արդարութեան։ Գիրքը մտերմիկ եւ մտածուած ուսումնասիրութիւն մըն է իր կեանքի ուղեւորութեան մասին՝ սկսելով Պէյրութի վրայ իյնող ռումբերէն մինչեւ System of a Down-ի համաշխարհային բեմերը եւ անդին։
