Տօն Սուրբ Ծննդեան եւ Մկրտութեան

ՕՔՍԱՆԱ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ 

[email protected]

«Սուրբ Աստուած, սուրբ եւ հզօր, սուրբ եւ անմահ, որ ծնար եւ յայտնեցար վասն մեր, ողոր­մեա՜ մեզ»։

Ահա երեքսրբեանը բարձրա­ձայ­նե­լուց յե­տոյ կը բա­ցուի խո­րանի վա­րագոյ­րը եւ կը մա­տու­ցո­ւի Սուրբ Պա­տարագ. Ճրա­գալոյ­ցի Պա­տարագն է, որ մեր եկե­ղեցին կը տօ­նի տա­րին եր­կու ան­գամ՝ Սուրբ Ծննդեանը եւ Սուրբ Զատ­կին նա­խոր­դող օրե­րին։ Պա­տարա­գը կը մա­տու­ցո­ւի Յունուարի 5-ին՝ ժա­մը 17։00-ին՝ եկե­ղեցա­կան ին­նե­րորդ ժա­մին։ «Ճրա­գալոյ­ցի խոր­հուրդը յոյժ գե­ղեցիկ է։ Այն նա­խատօ­նակն է ու կա­րապե­տը յե­տագայ ութ օրե­րի պաշ­տա­մունքնե­րի, որով եւ լի­նում է ինը տօ­նական օր։ Սա նշա­նակն է այն յա­ւիտե­նակա­նու­թեան, որը կար մին­չեւ աշ­խարհի լի­նելը»։ Այս օրը Թա­գաւո­րի Կա­րապետն է, որը պի­տի գայ եւ աւե­տի Ար­քա­յի վա­ղուայ գալստեան մա­սին։ Ար­դա­րու­թեան Լոյ­սը պի­տի ծա­գի եւ խա­ւարի մէջ ժո­ղովուրդը լոյս պի­տի տես­նի։ Այ­սո­ցիկ Յով­հաննէս Նա­խակա­րապետն ալ կա­նուա­նուի ճրագ։ Ահա­ւասիկ կը վա­ռուեն եկե­ղեցու բո­լոր կան­թեղներն ու լապ­տերնե­րը, եւ ժո­ղովուրդ իր հետ տուն կը տա­նի այդ լոյ­սը՝ լու­սա­ւորե­լով իրենց հո­գիներն ու տնե­րը, բա­ցելով պահ­քը եւ սպա­սելով Տի­րոջ Լոյ­սի ծնո­ւելուն։ Իսկ տօ­ները ինը օր կը շա­րու­նա­կին՝ եօթ օր որ­պէս արար­չութեան եօթ օրե­րի եւ այս կեան­քի խորհրդա­նիշ, ու­թե­րորդ օրը որ­պէս հան­դերձեալ կեան­քի խորհրդա­նիշ եւ ին­նե­րորդ օրը, որը ցոյց կու տայ Սուրբ Եր­րորդու­թեան Ան­ձե­րի մի­մեան­ցից փա­ռաւո­րուե­լը նախ­քան ամէն ին­չի գո­յանա­լը։

Հնում ժա­մեր­գութեանը կը գնա­յին միայն տղա­մար­դիկ, իսկ եթէ որե­ւէ ըն­տա­նիքում եկե­ղեցի յա­ճախե­լու տա­րիք ու­նե­ցող արու ան­դամ չկար, կա­նայք դու­ռը բաց կը սպա­սէին ժա­մեր­գութիւ­նից վե­րադար­ձողնե­րին, որե­ւէ տղա­մար­դուց Աւե­տիս կը լսէին եւ պա­սը բա­ցելու թոյլտու­ութիւն կը խնդրէին։ Եկե­ղեցուց կը բե­րէին տան ան­դամնե­րի թո­ւին հա­ւասար մո­մեր եւ կ՚ընթրէին մո­մերի լոյ­սի ներ­քոյ։ Հի­շենք նաեւ, որ Ամա­նորի առա­ջին օրո­ւանից տա­նը ան­խա­թար վառ կը մնար օճա­խի կրա­կը։ Նաեւ կը զար­դա­րէին որե­ւէ մէկ մշտա­դալար ծա­ռի ճիւղ մը, որից հե­տագա­յում առա­ջացաւ տօ­նածա­ռի գա­ղափա­րը։ Մի առաս­պե­լի հա­մաձայն մա­նուկ Յի­սու­սին տես­նե­լու կու գան աշ­խարհի տար­բեր ծայ­րե­րից ամէն մարդ ու կեն­դա­նի, սա­կայն սար­դին ահա չէին թող­նում մուտք գոր­ծել քա­րայր՝ հա­մարե­լով այն զազ­րե­լի մի արա­րած։ Եւ Յի­սու­սը, իմա­նալով այդ, սար­դին ծա­ծուկ թոյլ է տա­լիս մտնել քա­րայր։ Եւ երբ առա­ւօտեան ամենքն արթնա­նում են, կը տես­նին՝ ամ­բողջ ան­ձա­ւի ան­կիւններն ու պա­տերը պա­տուած են սար­դոստայ­նով։ Բար­կա­նում են եւ ու­զում են դուրս վռնտել սար­դին, սա­կայն Յի­սուս հրաշք է գոր­ծում, եւ բո­լոր սար­դոստայննե­րը սկսում են շող­շո­ղալ նուրբ լոյ­սով։ Այ­դու ետք տօ­նածառ­նե­րը նոյնպէս կը զար­դա­րեն շող­շո­ղուն փայ­լե­րով։

Յա­ջորդ առա­ւօտեան կը մա­տու­ցո­ւէր Սուրբ Ծննդեան պա­տարա­գը, այ­դու ետք ան­մի­ջապէս կը կա­տարո­ւի Ջրօրհնէ­քի արա­րողու­թիւնը։ Այն Քրիս­տո­սի մկրտու­թեան խոր­հուրդը կը պա­րու­նա­կի։ Ահա ին­չու Յունո­ւարի 6-ը ժո­ղովուրդը անո­ւանում է նաեւ Ջրօրհնէ­քի տօն։ Ժո­ղովուրդ քա­հանա­յի առաջ­նորդու­թեամբ կը խնդրէ Տի­րոջը, որ Սուրբ Հո­գին իջ­նի այդ ջրի մէջ եւ օրհնի զայն։ Այդ ջու­րը այ­դուհետ կը բա­ժանո­ւի ժո­ղովրդին, մար­դիկ կը տա­նեն այն իրենց տու­նե­րը, կը շա­ղեն ան­կիւննե­րը, մա­րագ­նե­րը, ամ­բարնե­րը, դաշ­տե­րը, այդ ջրով կը լո­ւացո­ւեն եւ կը պա­հեն այն ողջ տա­րի։ Հա­ւատում են, թէ այն բու­ժիչ յատ­կութիւններ ու­նի, զա­նազան հի­ւան­դութիւններ ու ախ­տեր կ՚ապա­քինի, մեղ­քե­րի թո­ղու­թիւն կը շնոր­հէ, չար­քե­րին ու դե­ւերին կը յաղ­թի եւ կը մաք­րա­գոր­ծի ու կը սրբի ամէն տե­սակ չա­րիքից։ Տօ­նը անո­ւանում են նաեւ Աս­տուած­այայտնու­թեան օր, զի Քրիս­տո­սի մկրտու­թեան ժա­մանակ յայտնո­ւեցին աս­տո­ւածա­յին երեք Ան­ձե­րը՝ Սուրբ Հո­գին՝ Քրիս­տո­սի վրայ աղաւ­նա­կերպ իջ­մամբ, Հայ­րը՝ ի վե­րուստ հնչող ձայ­նով. «Դա է Իմ սի­րելի Որ­դին, որն ու­նի Իմ ամ­բողջ բա­րեհա­ճու­թիւնը»։

Հռո­մի Եկե­ղեցին Քրիս­տո­սի Ծննդեան եւ Մկրտու­թեան տօ­ները կը նշի այլ օրե­րի՝ Դեկ­տեմբե­րի 25-ին եւ Յու­նո­ւարի 6-ին։ Սա հաս­տա­տուեց Քաղ­կե­դոնի ժո­ղովին։ Իսկ Հայ Առա­քելա­կան Եկե­ղեցին հա­ւատա­րիմ մնաց սկզբնա­կան աւան­դութեանը եւ ցարդ եր­կու տօնն էլ կը շա­րու­նա­կէ նշել Յու­նո­ւարի 6-ին։ Հե­տաքրքրա­կան է, որ կը հա­մարո­ւի, թէ Տրդատ թա­գաւո­րը եւս կնքո­ւեց նոյն օրը։

Սուրբ Ծննդեան սե­ղանի զար­դե­րից էին մայ­րա­մապուրնե­րը, զա­նազան ձկնե­ղէնը, փլավ­նե­րը՝ չի­ր ու ­չա­միչով, կաթ­նա­հունց հա­ցերը։

Մէկ այլ աւան­դոյթ էր երի­տասարդնե­րով շրջել դռնէ­ դուռ եւ եր­գել շա­րական­ներ ու ժո­ղովրդա­կան եր­գեր, որոն­ցով կը փա­ռաբա­նուէր Տի­րոջ Ծնունդն ու Աս­տո­ւածա­մայ­րը։

Այ­սօր տօն է Սուրբ Ծննդեան, աւե­տիս,

Տեառն մե­րոյ եւ յայտնու­թեան, աւե­տիս,

Այ­սօր արեւն ար­դա­րու­թեան, աւե­տիս,

Երե­ւեցաւ ի մէջ մարդկան, աւե­տիս,

Այ­սօր հրեշ­տակք յերկնից իջան, աւե­տիս,

Ընդ մեզ օրհնեն զան­մահ ար­քայն, աւե­տիս,

Քրիս­տոս Ծնաւ եւ Յայտնե­ցաւ։

Աւան­դութեան հա­մաձայն պա­տանի­ները թա­կում էին դռնե­րը կամ եր­դի­կից լու­սա­ւորո­ւած դա­տարկ դդմիկ էին իջեց­նում, եր­գում ու գո­վում տու­նը, հարցնում տան փոք­րի­կի անու­նը եւ եր­ջա­նիկ բախտ մաղ­թում նրան։ Եր­գի աւար­տին նրանք խնդրում էին իրենց ինչ-որ բան հիւ­րա­սիրել-նո­ւիրել սե­ղանի ու­տեստնե­րից։

Քեզ երա­նի, սըբ կոյս Մա­րիամ,

Պը­տոր ծնա­նիս Աս­տո­ւածոր­դին,

Աս­տո­ւածոր­դին, Հայր, Սուրբ Հո­գին,

Մա­րիամ բե­րեց իւր մէկ որ­դին,

Բե­րեց իր հետ աշ­կերտու­թիւն,

Մենք գրե­ցինք Այբ Բեն Գիմ… եւ այլն

Կամ՝

Բար­րի­գուն ձեզ, ալէ­լուիա,

Աշեն, աշեն, էս տու­նը շէն,

Էս տա­նը եր­կու օրօ­րոց,

Մի­նը՝ բա­րի, մի­նը՝ չար,

Չա­րինը չա­րով կոր­ծա­նուի,

Բա­րինը բա­րով առա­ջուի,

Տու­նը շէն, տու­նը շէն,

Ձեր պըս­տի­կի անումն ի՞նչ ա։

-Արամ։

-Արա­մը գնաց մե­րին,

Եդ մտիկ արաւ իրան հօր կա­նանչ քե­րին,

Ձե­ռը ջի­բը տա­րաւ,

Չար Աբա­սին չա­րը տա­րաւ,

Մի պո­չատ հաւ տո­ւէք,

Կամ մի ստիլ եղ, ալե­լուեն տա­նի։

Աւան­դոյթ կայ նաեւ այդ օրը տու­նը օրհնել, խունկ ծխեց­նել, տնօրհնէ­քի հա­մար եր­բեմն քա­հանա­յին կը հրա­ւիրեն տուն։ Ընդհան­րա­պէս, կա­րելի էր տա­րին եր­կու ան­գամ տնօրհնէք անել։

Եւ ի վեր­ջոյ ամէն Սուրբ Ծննդեան տօ­ներին հարկ է որ ի լուր ողջ աշ­խարհի յայ­տա­րարո­ւի.

Քրիս­տոս Ծնաւ եւ Յայտնեցաւ։

Ձեզի Մեզի Մեծ Աւետիս։