Dışımızda başlayan ve içimize işleyen savaşlar
ADNAN SARAÇOĞLU
Bir kere dünyayı yıkmak yetmemiş olacak ki, ikinci kez yıkmaya yeltendi Avrupa’nın büyükleri. İkinci yıkım denemesi daha da başarılı oldu. Neredeyse insan ve insanlık kalmayacaktı ortada. Dünya çattığı insan belesından önceki huzurlu günlerine geri dönecekti belki de!
Sınav sorularının beklemediğimiz yerden gelmesi neyse de, varlığımız için en büyük tehditin beklemediğimiz yerden gelmesi çok fena. Dünyayı kasıp kavuran savaşın, bizi yozlaştıran annemizden uzaklaşmamız ve insanca nefesler almaya başlamamız için çok büyük bir fırsat olması ne yaman paradokstur. Kabuğuna çekilen gönlü ağır yaralı huysuz bir ihtiyarın kendisinden daha yaralı çelimsiz bir çocuğu kabuğundan çıkarması, yaralarını iyileştirmesi insanlık adına ne büyük muştudur!
Michelle Magorian, Dünya Çocuk Edebiyatına yaklaşık kırk yıl önce damgasını vursa da, kitapları Türkçe’ye karşı utangaçlığından yakınlarda sıyrılmaya başladı. Bir sene geçmedi ‘İyi Geceler Bay Tom’a kavuşmamızın üzerinden. Böylelikle en sevdiğimiz karakterlerin arasına diğerkâmlık abidesi Bay Tom’u ve her nevi savaşa kafa tutabilen Willie’yi de ekleyiverdik.
Londra bombalandı bombalanacak. Merkez nüfusunu çevreye dağıtarak önlem almayı tercih ediyor. Aileler çocuklarla ölmek yerine, onları son umutları olan taşraya gönderiyor. Yerleştirme görevlileri eşliğinde evlere pay ediliyor çocuklar. Anadan babadan uzak, ne kadar yaşanabilirse o kadar yaşamayı ve bombaların insaflı davranıp onları yok etmemesini umuyorlar. Savaşın biteceği günleri henüz rüyalarında bile görmüyorlar.
Willie piyangosu
Bay Tom, evinin kiliseye yakın olmasından dolayı kazanır Willie piyangosunu. Çelimsiz, ürkek, hastalıklı, utangaç, neredeyse hayata bir iki zerresiyle kerhen tutunmuş Willlie, münzevi ve huysuz Thomas Oakley için ne anlama gelir? Dost canlısı köpeği Sammy’den korkan tuhaf bir çocuk başlarda, ortalarda büyük bir cesaret ve özveriyle didinen dost, sonlarda kara yazgıyı tersine çevirip yeniden sahip olduğu eşsiz bir evlat. Willie için daha zor belki de; kendisine uzun yıllar, Tanrı ile, günah ile, cehennem ile şantaj yapıp, ruhunu dayakla terbiye eden anne, Willie’nin, etrafındaki her şeyi zebaniler olarak algılamasına neden olmuştur. Tepesinde bombardıman uçakları uçmasa da olur, kalbi insafsız bir şiddetle kıstırılmış ve rüyaları bile ipotek altına alınmıştır.
Zamanla etrafında halka halka genişleyen insaftan güç alıp kendisini ve çocukluğunu keşfediyor Willie. Savaş mavaş dinlemeden işleyen insanlık hattını sağlamlaştırmaya çalışıyor Bay Tom ve yeni edindiği arkadaşlarıyla. Okumayı öğrenmeye, resim yapmaya, sığınak inşa etmeye, oyunlarda rol almaya başlıyor. On sene sonra kutlanan ilk doğum gününde ilk kez doğduğunu hissediyor.
Kitabın iki patolojik karakteri var: İlki devam eden ve binlerce insanın orada burada ölümüne neden olan savaş. İkincisi kafası allak bullak olan, ahlakçılığı ve biçimsel dindarlığıyla yaşamı her anlamda dinamitleyen Willie’nin annesi. Toplumsal bütünlüğü sağlayıp çözüm arayışını ihmal etmeyen kasabalılar, özellikle de hayallerinden vazgeçmeyen çocuklar aracılığıyla savaşı alt eder yazar, ahlaki inceliği güçlendirip dindarlığa lezzet katan edebiyat, resim ve tiyatro gibi sanat dallarının vurgulanmasıyla da şekilci dindarlığın hezeyanlarını savuşturur. Willie İncil’i, ezber etmeyi bırakır, İncil’in ruhu kıvamındaki kıssaların estetik ve etik derinliğine dalar, Kipling’in, Dickens’ın kitaplarını da okuyarak. Magorian, katı dindarlığı Zack’in ağzından eleştirirken yüzyıllarca birbirini düşman gören Hıristiyan ve Yahudilerin aslında ortak unsurlara sahip olduğunu hatırlatır. Kız çocuklarının okumasıyla ilgili kısıtlamalara hamle yapmayı da ihmal etmez; babasının desteğini alan Carrie çalıştıkça çalışır ve burslu olarak liseye gitmeye hak kazanan ilk kasabalı olur.
Savaşı dert edinmedeki dengi Morpurgo’nun aksine Magorian gerilimi yükseltmekten ve trajediyi daha keskin bir şekilde yansıtmaktan kaçınmıyor. Willie’nin hasta olduğu haberini alıp yanına gittiği annesiyle yaşadıkları ve Bay Tom’un gözü karalığıyla, ikinci kez tarumar olan Willie’yi kurtarma ve sağaltma çabası çocuk okurları derinden sarsacak kıvamda.
Savaş şöyle acımazsızdı, düşman böyle kalabalıktı demeyip barıştan yana, insandan yana çabaladığımızda yenilmez olacağız, kendi çorak mazimizi, kırık kalbimizi bahane etmeyip gönlümüzü alabildiğine açtığımızda, ahiret sualleriyle bunaltmayıp cevap olduğumuzda...
İyi Geceler Bay Tom
Michelle Magorian
Çeviri: Seda Çıngay
Beyaz Balina Yayınları
404 sayfa.
