Dadrian ve soykırım inkarında ‘anahtar’ unsurlar
Vahakn N. Dadrian’ın bir özelliği TTK Konferanslarına davet olunmuş ilk iki Ermeni tarihçiden biri olmasıdır. Dadrian 5-9 Eylül 1990 yılında toplanan XI. Tarih Konferansına katılmamış ama Levon Maraşlıyan katılmış ve Lozan Barış Antlaşması’na ilişkin tebliği 2. Ciltlik derlemede yer almıştı. (1)
Vahak N. Dadrian’ın Ulusal ve Uluslararası Hukuk Sorunu Olarak Jenosid adlı kitabı, çıkar çıkmaz yasaklandı (Türkçesi: Yavuz Alogan, Belge Yayınları, 1994) ama sonunda beraat etti ve soykırım araştırmacılığı TC’de bir nebze olsun daha mümkün hale geldi. Belki bunda TTK Konferansı’nın resmi davetlilerinden biri olmasının da etkisi oldu. O zaman Yeni Şafak Gazetesi, bu beraat kararını, 1998 yılında “Ermeni’ye Beraat, Hoca’ya Mahkumiyet” manşeti ile vermişti. Hoca’dan kasıt Necmettin Erbakan’dı.
Belge Yayınları, Vahakn N. Dadrian’ın makalelerini Attila Tuygan ve Ali Çakıroğlu’nun tercümeleri ile 3 kitap halinde derledi. (2) Şimdi bu derlemenin 4. Kitabı, Attila Tuygan’ın tercümesi ve soykırım araştırmacısı Taner Akçam’ın önsözü ile “Ermeni Soykırımının İnkarında Anahtar Unsurlar” başlığı ile çıktı. Tam da, resmi tarihçiliğin inkar reçetesinin yeniden ısıtıldığı şu günlerde.
Vahakn N. Dadrian’ın, değişik dönemlerde Ermeni Soykırımı’nın inkârı konusunda kaleme aldığı, her biri farklı bir konu ve bağlam içinde yazılmış olan bir dizi makaleden oluşan bu 4. kitap, bizlere Ermeni Soykırımı’nın inkârının serüvenini anlatmaktadır. Akçam önsözde şöyle diyor:
“...Makaleleri okuyunca yapacağınız ilk gözlem, inkâr için ileri sürülen tezlerin zaman içinde nasıl değiştiğidir. İnkârın temeli politik tercih olduğu için, tezler değişebilir hatta birbirleriyle çelişebilirler; önemli olan sonuçta ‘1915’de yaşanan bir soykırım değildir,’ demiş olmaktır.
Bu nedenle Dadrian’ın uğraştığı yıllardaki inkârcılık ile günümüzdeki inkârcılık arasında önemli farklar vardır. Mamigonian’ın ve Gasparyan’ın makaleleri siyaset ile inkâr arasındaki ilişkiyi ve inkâr konusunda yapılan tartışmaların geldiği noktayı göstermek amacıyla kitaba sonsöz yerine eklenmiştir.
Dadrian’ın soykırımın inkârı konusunda yazdığı makaleler ve orada dile getirdiği görüşler aynı zamanda Ermeni Soykırımı konusunda yapılan araştırmaların kat ettiği mesafeyi de göstermektedir...”
Akademik alanda Türk/Ermeni diyalogunun 90’lı yılların ilk yarısında Taner Akçam ve Vahakn N. Darian tarafından başlatıldığını söyleyebiliriz.
Bunun ürünlerinden biri, 2008 yılında Bilgi Üniversitesi tarafından yayınlanan, 1919 İstanbul Yargılamaları olmuştu. (3)
Dadrian’ın Toplu Makalelerinin girişini Taner Akçam’ın ve bir anlamda sonsözünü ise, master ve doktora çalışmalarını Bilgi Üniversitesi’nde yapan genç kuşaktan bir araştırmacının, Lilit Gasparyan’ın yapması anlamlı olmuş. Lilith Gasparyan, “Türkiye’de Ermeni Soykırımının İnkar Safhaları” adlı makalesini şöyle başlatıyor:
“Soykırımın son safhası olan inkâr devam ettikçe soykırım yaşanmaya devam eder. Bu sebeple, Türkiye her ne kadar kendini katliamlardan sorumlu tutmasa da, inkâr politikalarıyla birlikte Osmanlı İmparatorluğu döneminde başlayan soykırımı sürdürmüş oluyor. Yüz yıl sonra geriye dönüp Türkiye’nin soykırımla ilgili siyasi tutumuna baktığımızda neredeyse hiçbir değişikliğin yaşanmadığını görüyoruz.”
Haziran ayı başında yapılan Cumhurbaşkanlığı Yüksek İstişare Kurulu toplantısından sonra İletişim Başkanı Fahrettin Altun’un yaptığı açıklama da Lilit Gasparyan’ın yukardaki yorumunu doğrulamıyor mu? (Aslında İnkarın yeniden ısıtılmasının ilk adımı, YİK’in 14 Ocak 2020 tarihli toplantısında atılmıştı.)
Notlar
(1) Tebliğin ayrı kitap olarak basımı da yapıldı : Levon Maraşlıyan, Ermeni Sorunu ve Türk-Amerikan İlişkileri, 1919-1923, Türkçesi Şen Süer Kaya, Belge Yayınları
2000.
(2) Ermeni Soykırımında Kurumsal Roller - Toplu Makaleler I, Belge Yay. 2004 ; Türk Kaynaklarında Ermeni Soykırımı - Toplu Makaleler II, Belge Yay. 2005 ; İttifak Devletleri Kaynaklarında Ermeni Soykırımı - Toplu Makaleler III, Belge Yay. 2007.
(3) Bk: Vahakn N. Dadrian, Taner Akçam, "Tehcir ve Taktil": Divan-ı Harb-i Örfi Zabıtları / İttihad ve Terakki'nin Yargılanması 1919-1922, İstanbul Bilgi Üniversitesi Y, 2008
