Çin’de Ermeni bir İngilizce öğretmeni

Erivan Devlet Üniversitesi’nin sıralarına ilk oturduğumda garip bir tedirginlik vardı içimde. Acaba olacak mı? Okuduğumu anlayacak, derslerde başarılı olabilecek miydim? İnsanın bazen en iyi şansı dostlarıdır. O gün küçük bir tebessümle yanıma gelip oturan, sıra arkadaşım Nairuhy Stepanyan, bu güne dek en iyi dostlarımdan bir oldu. Onun güleçliği, sempatikliği, öğrenme arzusu  ve kıvrak zekası hepimizin kalbini fethetti.

Mezuniyetten sonra ben İstanbul’a döndüğümde Nairuhy’nin en büyük arzusu dünyayı dolaşmak ve yeni insanlar tanımaktı. Sayısız ülke dolaştı, bundan önce en uzun kaldığı ülke Yunanistan’dı. Yunanistan’da kaldığı süreçte Yunancadan Ermeniceye, Ermeniceden Yunancaya kitaplar çevirdi. Dedim ya hep yerler göresi, hep insanlar tanıyası vardır arkadaşımın. Avrupa’nın tekdüzeliğinden sıkılmış olmalı ki arkadaşım beş sene önce Çin’e yerleşti ve bir anaokulunda İngilizce öğretmeni olarak çalışmaya başladı. Nairuhy’ye Çin’de merak ettiklerimi ve nadir bir durum olarak Çin’de bir Ermeni olmayı sordum, o da bizim için anlattı.   

Ne zaman ve nasıl Çin'e gitmeye karar verdin?

2018 yazında Avrupa'nın birçok ülkesini gezdim. Sonra Asya'ya seyahat etmeye karar verdim. Arkadaşım Çin'de yaşadığı için bu ülkeyi tercih ettim. Onun tavsiyesi ile Çin'e geldim, iş buldum ve yerleştim. Burada yaşayarak Çin kültürünü daha derinlemesine inceleme ve diğer Asya ülkelerine seyahat etme imkânı buldum.

Kaç şehirde yaşadın? Şimdi nerede oturuyorsun? Ne yapıyorsun?

İlk önce Anhui eyaletinin Bengbu şehrine yerleştim. Orada yaklaşık iki yıl yaşadıktan sonra Shanxi eyaletinin Yuncheng şehrine taşındım ve orada bir buçuk yıl yaşadım. Oradan da Guangdong eyaletinin Zhaoqing şehrine taşındım. Burası harika bir yer ve şimdi burada yaşıyorum.

Yaşadığın şehirde Ermeniler var mı? Varsa kilise, okul var mı?

Evet, yaşadığım şehirde benden başka üç Ermeni daha yaşıyordu, bunların ikisi başka şehirlere taşındı.

Ermeni olduğunuzu öğrendiklerinde insanların algısı ve davranışı nasıl oluyor?

Çinliler yabancılara karşı büyük ilgi gösterirler. Ermenistan'dan olduğumu öğrendiklerinde hemen internete girip Ermenistan hakkında bilgi arıyorlar. Sonra soru yağmuru başlar. Her şeyle ilgilenirler. Ermenistan'ı zaten tanıyanlar ise halkımıza ve ülkemize karşı büyük saygı ve hayranlık duyuyorlar.

Çocuklarla çalıştığınızı biliyorum. Ermenistanlı ve Çinli çocukların eğitim düzeyi arasında ne fark görüyorsun?

Doğru, Çinli çocuklarla çalışıyorum. Anaokulunda İngilizce öğretmeniyim. Onların eğitim düzeyi Ermeni çocuklarla kıyaslanamayacak kadar yüksek. Çin'de eğitimi çok önemsiyorlar. Çocuklar erken yaştan itibaren çok yönlü eğitim alırlar. Matematik öğrenirler, Çin kültürünü öğrenirler, müzik aleti çalarlar, yabancı dillere hakim olurlar, yemek pişirme becerileri edinirler vs.

İki ülkenin en ilginç farkını nasıl tanımlarsın?

Ermeniler ve Çinliler hem kültürel hem de yaşam tarzı bakımından benzerliklere sahip olduğu gibi belirgin farklılıkları da var. Ermeniler daha spontan ve canlı bir mizaca ve davranışa sahipken, Çinliler daha sakin, diplomatik, huzurlu, sessiz ve duygusal yoğunluğu olmadan yaşarlar.

Çinlilerin ve Ermenilerin birbirine benzeyen bayramı var mı?

Ermeni ve Çin bayramları çok farklı. Her birinin kendi ulusal, geleneksel, kültürel, törensel özellikleri var. İki halk da kendi özel günlerini büyük coşkuyla kutlar. Bizim ve Çinlilerin benzer bayramları var, örneğin Yeni Yıl. Yeni Yıl, Çin'de aile bayramıdır. Ailenin tüm üyeleri baba evine döner ve bu aile sıcaklığı içinde Yeni Yılı kutlarlar. Ermeniler de yeni yılı aileleriyle kutlamayı tercih ederler. Kalabalık ve çeşitli yiyeceklerle donatılmış bir masanın etrafında sabaha uzanan muhabbetler ederler. Yerevan meydanı ışıklandırılır ve caddeler süslenir. Yeni yıl gecesi meydanlarda şenlikler olur. Çinliler de bayramlarda sokaklarda şenlikler düzenliyor. 

Bir Ermeni için Çin'de yaşamanın zorluğu nedir? Ermenistan'ın en çok nesini özlüyorsunuz?

Çin'de yaşamanın en büyük zorluğu ilk zamanlarda kültür ve yaşam tarzındaki büyük farklılıktı. Zamanla buna alıştım. En çok Ermeni kiliselerinde düzenlenen ayinleri özlüyorum. Burada Ermeni Apostolik kiliseleri yok. Oysa ben Ermenistan’da her Pazar kiliseye gidip, ayine katılıp komünyon alan biriydim. Şimdi sadece Youtube üzerinden kilisemin ayinlerini dinleyebiliyorum. Buradaki Katolik kilisesini ziyaret ediyorum. Papazla sohbet ediyorum, kilisemizin tarihi mirasını ve misyonunu anlatıyorum.

Ermeniler ve Çinliler sanat ve kültür açısından da çok farklı. Bu konuda ne söyleyebilirsin?

İki ülke de tarihi geçmişleri, kültürleri ve sanatlarıyla zengin. Ben kaligrafiyi Çin'in en yaygın sanat türü olarak görüyorum. Çocuklar erken yaştan itibaren okullarda kaligrafi sanatının inceliklerini öğrenirler. Her yerde büyüleyici kaligrafi örneklerini görürsünüz. Ayrıca günlük yaşamda Çinlilerin bazıları halk kıyafetleri giyme geleneğini de sürdürüyor. Bunu belirtmek isterim çünkü sokakta dolaşan bu insanlar çok hoşlar. Çinliler bilim-teknoloji alanındaki ilerlemelerine rağmen ulusal ve geleneksel değerlere ve kültürlerine sıkı sıkıya bağlılar.

Pandemi sırasında orada yaşıyordunuz. Nasıl geçti? Zor muydu?

Pandemi başlamadan önce ben zaten Ermenistan'a dönmüştüm. Sınırlar kapandı ve yaklaşık dokuz ay Ermenistan'da kaldım. Sonra geri döndüm. Tabii ki çok zor zamanlar oldu. Çok sıkı kısıtlamalar uygulandı. Günlük testler, şehirden şehre seyahat yasağı vs. Tüm bu kısıtlamalar 2023 yılı sonuna kadar sürdü.

Çinlilerin yemek çeşitleri Ermenistan'dan çok farklı. Zorlandın mı?

Özellikle belirtmek isterim Çin mutfağı, Ermeni mutfağından çok farklı. En baştan itibaren Çin mutfağının yemeklerine kolayca alıştım. Çok sağlıklı ve lezzetliler. Şu an en sevdiğim yemek Dongpurou, domuz eti ve baldan yapılıyor. Ama ünlü Pekin ördeğini de çok sevdiğimi belirtmek zorundayım.

Peki Ermeniler Çin'e gitsin mi?

Tabii gelsinler. Geçmişten günümüze uzanan zengin kültürü keşfetmek için mutlaka Çin'i ziyaret etmenizi tavsiye ederim.