Ճիհատականութեան դերը համաշխարհային քաղաքականութեան մէջ

ՌԱԿԸՊ ԶԱՐԱՔՕԼՈՒ

Խորհրդային Միութեան անկումէն ետք մարդուն մէկը «Քա­ղաքակրթու­թիւննե­րու Բա­խու­մը» անո­նով գիրք մը գրեց։

Շա­տեր չա­փազան­ցութիւն հա­մարե­ցին այդտեղ գրուած­նե­րը։ Ու­րիշներ դա­ւադ­րութեան փորձ կո­չեցին։

Իրո­ղու­թիւն է սա­կայն որ այ­սօր եթէ ոչ քա­ղաքակրթու­թիւննե­րու, բայց կրօն­նե­րու մի­ջեւ պա­տերազմ մը կ՚ապ­րինք։ Որ­դի Պուշ երբ անի­մաստ կեր­պով սկիզբ կը դնէր Իրա­քեան Բ. պա­տերազ­մին, զայն կը կո­չէր «Խա­չակիր­նե­րու Ար­շա­ւանք»։ Թէեւ աւե­լի ետք փոր­ձեց այդ կո­չու­մը մեղ­մացնել, բայց եղա­ծը լե­զուի պարզ սայ­թա­քում մը չէր եր­բեք: Պատ­մութեան մէջ խա­չակիր ար­շա­ւանքնե­րու հա­կազ­դե­ցու­թիւնը «Ճի­հատ» եղած է, այ­սինքն պա­տերազմ կրօ­նի հա­մար։

Ճի­հատի հա­մաշ­խարհա­յին ար­դի քա­ղաքա­կանու­թեան վե­րադար­ձը կը զու­գա­դիպի գա­ղու­թա­տիրու­թեան զար­գացման շրջա­նին։ Իսկ այս գոր­ծօ­նէն օգ­տուող­ները շատ ան­գամ իս­լամ կրօ­նին չեն պատ­կա­նած։

Տա­կաւին ԺԹ. դա­րուն գա­ղու­թա­տիրութեան ծա­ւալ­ման դի­մաց սկսած էին ծաղ­կիլ հա­մաիս­լա­մական գա­ղափար­ներ։ Ապ­տուլհա­միտ ալ, Օս­մա­նեան երկրէ ներս քրիս­տո­նեայ ժո­ղովուրդնե­րուն զար­թօնքը եւ պա­հանջնե­րը կան­խե­լու մի­տու­մով, յատ­կա­պէս քիւրտ եւ այլ իս­լամ ժո­ղովուրդնե­րը քրքրե­լու հա­մար, շա­հագոր­ծեց կրօ­նի խա­ղաքար­տը։

Իսկ երկրէ դուրս, Գեր­մա­նիոյ Վիլ­հելմ Բ.-ի ծա­ւալ­ման քա­ղաքա­կանու­թեան զու­գա­հեռ, Ճի­հատի հռչա­կու­մը 1914-ին, կու գար ոչ թէ կրօ­նամէտ քա­ղաքա­կան գոր­ծիչնե­րէ, այլ ար­դի Եւ­րո­պական դաս­տիարա­կու­թիւն ստա­ցած, ժա­մանա­կակից գա­ղափար­նե­րով պա­շարուած «Իթ­թի­հատա­կան» շար­քե­րէ։

Երբ գեր­մա­նական հե­ռան­կա­րը կը մի­տէր Հնդկաս­տա­նի, Կեդ­րո­նական Ասիոյ եւ Եգիպ­տո­սի Իս­լամնե­րու ապստամ­բութիւ­նը հրահ­րել, Իթ­թի­հատա­կան­ներն ալ Օս­մա­նեան քրիս­տո­նեանե­րու բնաջնջման հա­մար կը դի­մէին Իս­լա­մական ար­մա­տակա­նու­թեան։ Այսպէ­սով մաքրած պի­տի ըլ­լա­յին հա­մաթրքա­կան «Թու­րան»ի պե­տու­թեան տա­նող ճա­նապար­հը։

Հա­մաշ­խարհա­յին տար­բեր ուժեր մին­չեւ օրս կը շա­հագոր­ծեն Ճի­հատը։

Բայց պէտք չէ մոռնալ, որ Ճի­հատն ալ իր կար­գին հզօր գա­ղափա­րախօ­սու­թիւն մըն է եւ օգ­տուելով զինք շա­հագոր­ծել ու­զողնե­րուն իրա­րու մի­ջեւ ու­նե­ցած բա­խումնե­րէն, հա­սած է այ­սօ­րուայ մա­կար­դա­կին։ Ի վեր­ջոյ ճիհատականներն ալ իրենց հե­ռան­կա­րը ու­նին եւ սխալ է ամէն ինչ դի­տել շա­հագոր­ծե­լու եւ շա­հագոր­ծուելու սահ­մա­նու­մով։

Կարգ մը անգլիացի քա­ղաքա­գէտ­ներ Պոլ­շե­ւիկ Ռու­սաստա­նի դէմ շա­հագոր­ծե­լու հա­մար զօրակ­ցած էին Հիթ­լե­րեան Նա­ցիզ­մին։ Ապա իրենց գլու­խը փրկե­լու հա­մար, ստի­պուե­ցան այս ան­գամ Ռու­սաստա­նի հետ դա­շինք կնքե­լ։

Նա­ցինե­րը Բ. Հա­մաշ­խարհա­յին պա­տերազ­մին եւս կրկնե­ցին Վիլ­հելմ Բ.-ի Իս­լա­մը շա­հագոր­ծե­լու ռազ­մա­վարու­թիւնը։ Խորհրդա­յին բա­նակի այ­լազգի գե­րինե­րէն հա­կառուս ազ­գայնա­կան ջո­կատ­ներ, նաեւ ուղղա­կի Իս­լա­մական ջո­կատ­ներ կազ­մե­ցին։

Իս­րաէլի վար­չա­պետ Նե­թանեահու նա­խորդ տա­րի ար­տա­յայ­տեց թէ Հիթ­լեր սկիզբը չէր նպա­տակադ­րած հրեանե­րու բնաջնջու­մը։ «Ան կ՚ու­զէր հրեանե­րը վտա­րել իր երկրէն, սա­կայն ոչ մէկ եր­կիր յօժարե­ցաւ հրեանե­րը ըն­դունիլ:Երու­սա­ղէմի Իս­լամ կրօ­նապե­տը՝ Միւֆթին շատ բուռն կեր­պով առար­կեց հրեանե­րուն Պա­ղէս­տին գաղթեն։ Խոր­հուրդ տուաւ տեղ­ւոյն վրայ բնաջնջել զա­նոնք»։ Վար­չա­պետի այս խօս­քե­րը քննա­դատուեցան Հիթլե­րը ար­դա­րաց­նե­լու մե­ղադ­րանքով։ Ան­շուշտ որ Նե­թանեահու Հիթլե­րը ար­դա­րաց­նե­լու նպա­տակ չու­նէր։ Ան այս բո­լորը կ՚ըսէր Հո­լոքոս­տի մեղ­քը Պա­ղէս­տի­նին բեռցնե­լով իր բռնի քա­ղաքա­կանու­թիւնը ար­դա­րաց­նելու համար։

Բա­ցի կրօ­նի գոր­ծօ­նէն, արա­բական ազ­գայնա­կանու­թիւնն ալ ֆրան­սա­կան եւ անգլիական ման­տա­դի դէմ գոր­ծակցե­ցաւ Նա­ցինե­րուն հետ։

Թուրքիոյ հե­տապնդած այդ նոյն քա­ղաքա­կանու­թիւնը «Սա­տանան մեր մէջ» վէ­պով շատ յա­ջող կը նկա­րագրէ 1948-ին թուրք խո­րունկ պե­տու­թեան կող­մէ սպան­նուած վի­պագիր Սա­պահատ­տին Ալի։

1944-ին Ստա­լինկրա­տի ազա­տագ­րումէն ետք Նա­ցիամէտ Թու­րա­նական­նե­րը ձեր­բա­կալող, Կէս­տա­փոյի կող­մէ մար­զուած ոս­տի­կան­նե­րու ձեռքով տան­ջանքնե­րու են­թարկող Հան­րա­պետա­կան­ներու վար­չութիւ­նը, դեռ 1945-ին, ցուրտ պա­տերազ­մէն ալ առաջ, կրկին շա­հագոր­ծեց զա­նոնք։ Այս ան­գամ ազ­գայնա­կան­նե­րու ձեռքով կը ճնշէր բա­նուոր­նե­րու արհմիու­թիւննե­րուն, հա­մալ­սա­րան­նե­րու ուսանո­ղու­թեան եւ ձա­խակող­մեան գա­ղափա­րախօ­սու­թեան։

Հան­րա­պետա­կան խո­րունկ իշ­խա­նու­թիւնը, իբ­րեւ թէ ընդդի­մադիր «Տէ­մոք­րաթ» կու­սակցու­թեան հետ միաս­նա­բար դրդե­ցին կրօ­նի գոր­ծօ­նը։

Այդ պատ­ճա­ռաւ ալ պէտք չէ զար­մա­նալ պա­րոն Պայ­քա­լի եւ պա­րոն Էր­տո­ղանի խո­րունկ բա­րեկա­մու­թեան։

Հիթ­լեր, ինչպէս որ փոր­ձանք եղաւ մարդկու­թեան գլխուն, իբ­րեւ գոր­ծիք շա­հագոր­ծուած ճի­հատա­կանու­թիւնն ալ անհսկե­լի, ան­սանձե­լի դար­ձած ու փոր­ձանքի վե­րածուած է։