Չարիքի դաշինքը կրկին յաղթական
Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի օրակարգի գլխաւոր նիւթն է 8 Օգոստոսին ԱՄՆ-ի մէջ կնքուած համաձայնութիւնը։
Թուրքիոյ մամուլը համեմատաբար աւելի նուազ ուշադրութիւնով հետեւեցաւ այդ կարեւոր զարգացումին, որու գաղափարի հեղինակը եղած է անցեալի վարչապետներէն Պիւլենթ Էճեվիթ։ Խնդրի կարեւորութիւնը թելադրեց թէ «Ակօս»ի այս շաբաթուայ հայերէն էջերը ամբողջովին ծանրաբեռնուին այս նիւթով։ Եթէ պիտի գործածենք «կողմեր» եզրը ներկայ դրութեան մէջ Ատրպէյճան, Թուրքիա, Իսրայէլ եւ ԱՄՆ հասան իրենց նպատակին, իսկ միւս կողմէ Հայաստան եւ Իրան դարձեալ մատնուեցան զիջող կողմի հանգամանքին։ Աւելի ամօթալին յայտնուեցաւ, երբ հայկական կողմը օրակարգի բերաւ ներկայ ժամանակներու ամենակործանիչ դէմքերէն մէկուն, Խաղաղութեան Նոպելի թեկնածութեան նիւթը։
Այս առաջարկով հայկական դիւանագիտութիւնը ստորնացաւ աշխարհի բոլոր տուժած ժողովուրդներու դիմաց։
Երեւան եւ Պաքու
համաձայնագիրը ստորագրեցին
Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան, Միացեալ Նահանգներու նախագահ Տանըլտ Թրամփ եւ Ատրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւ ստորագրեցին միացեալ հռչակագիր մը՝ «Միջազգային խաղաղութեան եւ բարգաւաճման համար Թրամփի ճամբայ»ին համար (Trump Route for International Peace and Prosperity), որ պիտի ճանչցուի TRIPP յապաւումով։
Ուաշինկթընէն «Արմէնփրէս»ի թղթակիցը կը տեղեկացնէ, որ Թրամփ, Ալիեւ եւ Փաշինեան այս հռչակագիրը ստորագրեցին 8 Օգոստոսին, Սպիտակ տան մէջ տեղի ունեցած եռակողմ հանդիպումէն ետք։
Թրամփ հռչակագիրը ստորագրեց իբրեւ վկայ, իսկ Փաշինեան եւ Ալիեւ՝ փաստաթուղթը ստորագրելով, պիտի հաստատեն իրենց ուղին դէպի խաղաղութիւն, բարեկեցութիւն եւ կայունութիւն։
Նախքան եռակողմ հանդիպումը տեղի ունեցաւ Փաշինեանի եւ Թրամփի հանդիպումը, որուն մասին խօսելով՝ Փաշինեանի բանբեր Նազելի Բաղդասարեան ըսաւ, որ նպատակ ունենալով խորացնել ռազմավարական համագործակցութիւնը երեք առանցքային ոլորտներու մէջ, Հայաստանի եւ Միացեալ Նահանգներու կառավարութիւնները ստորագրեցին «Խաղաղութեան խաչմերուկ» նախագիծի կարողութիւններու զարգացման ոլորտին մէջ գործընկերութեան, արհեստական բանականութեան եւ կիսահաղորդիչներու ոլորտին մէջ նորարարական գործընկերութեան եւ ուժանիւթի ապահովութեան ոլորտին մէջ գործընկերութեան մասին փոխըմբռնման յուշագիրները։ Ապա տեղի ունեցաւ Թրամփի եւ Ալիեւի միջեւ հանդիպումը։
Թրամփ յայտնեց, որ բազմաթիւ անգամներ Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի ղեկավարները փորձած են հասնիլ համաձայնութեան, սակայն ցարդ չեն յաջողած։ Ան շնորհակալութիւն յայտնեց արտաքին գործոց նախարար Մարքօ Ռուպիոյին, իր յատուկ յանձնակատար Սթիւ Ուիթքաֆին, նաեւ շնորհաւորեց արտաքին գործոց նախարարութեան կազմը։ «Առաւել քան 35 տարիներէ ի վեր Հայաստան եւ Ատրպէյճան կը պատերազմին ցաւալի հակամարտութեան մը շրջագիծի մէջ, որ մեծ տառապանքներ պատճառած է երկու ժողովուրդներուն։ Շատեր փորձած են լուծում գտնել այս հարցին, որոնց կարգին՝ Եւրոպական Միութիւնը, Ռուսիա, որ շատ աշխատած է այս ուղղութեամբ, սակայն չէ յաջողած», ըսաւ Թրամփ՝ աւելցնելով, որ այս արձանագրութեամբ վերջապէս կարելի եղած է հասնիլ խաղաղութեան հաստատման։
Թրամփ, Փաշինեան եւ Ալիեւ հանդէս եկան միացեալ մամլոյ ասուլիսով մը, որուն սկիզբը Թրամփ ըսաւ հետեւեալը. «35 տարիներ իրենք կռուած են եւ հիմա ընկերներ են ու ընկերներ պիտի ըլլան երկար ատեն։ Մեծ պատիւ է բոլորը ողջունել Սպիտակ տան մէջ`Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի միջեւ այս պատմական վեհաժողովին։ Կ՛ուզեմ ողջունել երկու հրաշալի առաջնորդները իրենց՝ Ուաշինկթըն գալուն համար, որպէսզի ստորագրեն այս պատմական արժէք ունեցող հռչակագիրը»։
Թրամփ աւելցուց, որ ստորագրուելիք փաստաթուղթը շատ մեծ կարեւորութիւն ունի։ Ան յայտարարեց, որ Հայաստան եւ Ատրպէյճան պարտաւոր կը դառնան միշտ դադրեցնել բոլոր ռազմական գործողութիւնները։
«Հայաստան եւ Ատրպէյճան յանձն կ՛առնեն յաւերժ դադրեցնել որեւէ տեսակի կռիւ, բանալ առեւտրական, ճանապարհորդական եւ դիւանագիտական յարաբերութիւնները, յարգել իրարու գերիշխանութիւնը եւ տարածքային ամբողջականութիւնը, ինչ որ շատ կարեւոր է։
Իրենք շատ լաւ յարաբերութիւններ պիտի ունենան։ Անոնք այնքան յաճախ չեն հանդիպած իրարու հետ, բայց կը կարծեմ, որ անոնք պիտի հանդիպին: Կասկած չկայ, այլապէս՝ ինծի հեռաձայնեցէք, ես կ՛ուղղեմ ամէն ինչ», ըսաւ Թրամփ՝ նոյն ատեն յայտնելով, որ Միացեալ Նահանգներ կը վերացնէ Ատրպէյճանի հետ ռազմական համագործակցութեան սահմանափակումները։ Խօսելով ճամբուն մասին՝ Թրամփ ըսաւ. «Ասիկա պիտի ըլլայ յատուկ տարանցիկ տարածք մը, որ թոյլ պիտի տայ Ատրպէյճանին ամբողջական հասանելիութիւն ունենալու Նախիջեւանի իր տարածքը` բոլորովին յարգելով Հայաստանի գերիշխանութիւնը»։ Ըստ անոր՝ ամերիկեան ընկերութիւնները կը ծրագրեն լայնածաւալ ենթակառուցուածքային զարգացում Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի մէջ։
«Անոնք պիտի կարենան իսկապէս ապրիլ ու աշխատիլ միասին, ինչ որ հիանալի է», ըսաւ Թրամփ եւ աւելցուց, որ Հայաստան նաեւ կը հաստատէ բացառիկ համագործակցութիւն Միացեալ Նահանգներու հետ` զարգացնելու այդ ուղին, որ կրնայ երկարաձգուիլ մինչեւ 99 տարիներ։ «Եւ անոնք կը խոստանան, որ 99 տարի ետք պիտի երկարաձգեն ժամկէտը, այնպէս չէ՞», հարցուց Թրամփ՝ դիմելով հայկական պատուիրակութեան։
Թրամփ յայտարարեց, որ կ՛ակնկալուի, թէ ամերիկեան կազմակերպութիւնը մեծածաւալ ենթակառուցուածքներ զարգացնէ հոն եւ մեծ գումարներ պիտի ծախսուի։ «Ասկէ տնտեսապէս պիտի շահին մեր երեք երկիրները։ Ասիկա շատ դրական լուր է ամբողջ տարածաշրջանին համար» շեշտեց Թրամփ՝ տեղեկացնելով, որ իրենք երկկողմ համաձայնագիրներ կը ստորագրեն Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի հետ՝ ընդլայնելու համագործակցութիւնը ուժանիւթի, առեւտուրի եւ արհեստական բանականութեան ոլորտներուն մէջ։
Ալիեւ ըսաւ, որ Ատրպէյճանի ժողովուրդը պիտի յիշէ այդ օրը՝ նախագահ Թրամփի կողմէ «մեր երկրին նկատմամբ ցուցաբերուած վերաբերմունքին համար»։
«Այսօր մենք կը հաստատենք խաղաղութիւն, որ նոր կարելիութիւններ պիտի բանայ տարածաշրջանին մէջ, եւ որ պիտի վերացնէ խոչընդոտները եւ կարելիութիւններ պիտի ստեղծէ բազմաթիւ երկիրներու համար», ըսաւ Ալիեւ՝ աւելցնելով. «Նախագահ Թրամփ խաղաղութիւն կը բերէ Կովկասի մէջ, եւ մենք շնորհակալ ենք ատոր համար։ Մենք պիտի դարձնենք արիւնահեղութեան էջը, եւ պայծառ ապագայ մը պիտի ապահովենք մեր զաւակներուն համար»։
«Այս բեկումնային առաջընթացը հնարաւոր չէր լինի առանց նախագահ Թրամփի անձնական ներգրաւուածութեան ու խաղաղութեան նկատմամբ նրա վճռական յանձնառութեան։ Խաղաղութեան պայմանագրի նախաստորագրումը ճանապարհ կը հարթի մեր երկրների միջեւ տասնամեակներ տեւած հակամարտութեանը վերջ դնելու համար եւ կբացի նոր դարաշրջան», իր կարգին ըսաւ Փաշինեան, ըստ որուն, համաձայնագիրներու ստորագրութեան ներկայ ըլլալով, նախագահ Թրամփ վստահութիւն կը հաղորդէ, որ՝ «մենք Հարաւային Կովկասում բացում ենք խաղաղութեան, բարգաւաճման, տնտեսական համագործակցութեան էջը»։
Փաշինեան յատկապէս ընդգծեց, որ տարածաշրջանին մէջ հաղորդակցութեան ուղիներու բացման համաձայնագիրը հիմնուած է գերիշխանութեան, տարածքային ամբողջականութեան եւ իրաւազօրութեան սկզբունքներուն վրայ։
«Սա լրջագոյն գործարք է մեր երկրների, տարածաշրջանի ու աշխարհի համար, քանի որ աւելի խաղաղ տարածաշրջանը նշանակում է աւելի խաղաղ աշխարհ», աւելցուց Փաշինեան, որ անտեսելով լրագրողի մը` տեղահանուած արցախցիներուն Արցախ վերադարձի կարելիութեան վերաբերեալ հարցում մը՝ նիւթը շեղելով յայտարարեց. «Նախագահ Թրամփը արժանի է Խաղաղութեան Նոբելեան մրցանակի, մենք պաշտպանելու ենք եւ այդ ուղղութեամբ ջանք ենք գործադրելու»։
Ալիեւ՝ միանալով այդ առաջարկին ըսաւ. «Ո՞վ, եթէ ոչ Թրամփ արժանի է Խաղաղութեան մրցանակին»։
Ալիեւ շեշտեց, որ նախագահ Թրամփ «հրաշք գործած է, միայն վեց ամսուան ընթացքին խաղաղութիւն բերած է տասնամեակներով պատերազմի մէջ գտնուող տարածաշրջանին մէջ»։
Պատասխանելով այն հարցումին, որ իրաւական հետեւանքներ պիտի ըլլա՞ն, եթէ կողմերէն ոեւէ մէկը հրաժարի ձեռք բերուած պայմանաւորուածութիւններէն՝ Թրամփ ըսաւ. «Չեմ կարծեր, թէ այդպիսի բան տեղի պիտի ունենայ։ Ես ըսած եմ, մեծ հարցերը լուծուած են, եւ եթէ փոքր հարցեր ունենան, կրնան հեռաձայնել ինծի, ես կը լուծեմ։ Եթէ հարց ըլլայ, մենք պիտի լուծենք»։
«Մենք նախաստորագրած ենք Խաղաղութեան պայմանագիրը, որ երկար ժամանակէ ի վեր բանակցութեան մէջ է, եւ փաստը, որ անիկա կը նախաստորագրուի, թիւ մէկ գերտէրութեան մայրաքաղաքին մէջ, աշխարհի թիւ մէկ գրասենեակին մէջ եւ Միացեալ Նահանգներու մեծն նախագահին ներկայութեան, կը նշանակէ, թէ կասկած իսկ պէտք չէ ըլլայ, որ կողմերէն ոեւէ մէկը ետքայլ պիտի կատարէ: Եթէ մեզմէ ոեւէ մէկը մեր միտքերուն մէջ ունենայինք այդպիսի բան, չէինք գար հոս», յայտարարեց Ալիեւ։
Թրամփ իր կարգին ըսաւ, թէ ինք չէ խնդրած, որ Հայաստանով անցնող երթուղին ի պատիւ իրեն իր անունով կոչուի, նոյն ատեն աւելցնելով՝ «մեծ պատիւ է իրեն համար» եւ «Ես կը սիրեմ միջանցքը»։
«Էսոշիէյթըտ Փրէս»ը՝ վկայակոչելով Սպիտակ տան բարձրաստիճան պաշտօնատար մը, յայտնեց, որ իրականութեան մէջ հայերը առաջարկած են այդ անունը։
