Պետութիւնն ու իր մարդը

ՍԵՒԱՆ ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ

[email protected]

Երբ տղայ էի՝ «պետութեան մարդն է» կը փսփսային՝ իրենց ցուցամատն ուղղելով ենթակային կամ աչքով-յօնքով ցոյց տալով զայն։ Կա­յին ասանկ քա­նի մը մար­դիկ. ոմանք յա­կանէ-յա­նուա­նէ, ոմանք ալ ան­ձամբ կը ճանչնա­յի, ծա­նօթ էի իրենց։ Բա­րի մար­դու տպա­ւորու­թիւն մը կը թո­ղէին շատ ան­գամ վրաս, հա­կառակ որ «պե­տու­թեան մարդ» ըլ­լա­լու հան­գա­ման­քը կամ այդպէս համ­բա­ւուած ըլ­լա­լը բա­րենիշ մը չէր իրենց հա­մար։ Կ՚ու­զէի տես­նել, թէ ու­րիշներ ինչպէս կը յա­րաբե­րէին «պե­տու­թեան մար­դը»ին հետ։ Շատ սո­վորա­կա՛ն։ Ու­րեմն կը հասկնա­յի, որ «պե­տու­թեան մար­դը» ըլ­լա­լը չէր յատ­կա­նիշ մը, որ կա­րելի ըլ­լար բարձրա­ձայ­նել, մար­դուն երե­սին ըսել կամ զայն ու­րի­շի մը ճանչցնե­լու ատեն ըսուէր որ­պէս ածա­կան մը կամ ան­մեղ մա­կանուն մը, աւե­լին՝ պա­տուա­նուն մը։

Ի՞նչ կ՚ընէր որ «պե­տու­թեան մար­դը»։ Հա­յերէ­նէ թրքե­րէն թարգմա­նու­թիւն մը թե­րեւս… Թե­րեւս ասոր-անոր ըրա­ծը կը տե­ղեկագ­րէր «պե­տու­թեան»։ Թե­րեւս, եթէ հա­մար­ձա­կու­թիւն ու­նիս իրեն դի­մելու, պզտիկ մէկ գործդ ալ կար­գադրել կա­րենար իր կա­պերուն շնոր­հիւ։ Ի՞նչ գիտ­նամ։ Ո՞վ գի­տէր որ ար­դէն։ Վեր­ջա­պէս «պե­տու­թեան մարդն» էր ան եւ ինչքան խորհրդա­ւոր ու­րուական մըն էր այդ պե­տու­թիւն կո­չուա­ծը՝ նոյնքան եւ աւե­լի հե­ղինա­կու­թիւն մը ձեռք կը բե­րէր այդ մար­դը՝ ի՛ր մար­դը։

Կա­յին ալ մար­դիկ, որոնք ակա­մայ կը կրէին այդ մա­կանու­նը իրենց վրայ, որ­պէս ամ­բաստա­նու­թիւն։ Չա­րու­թի՞ւն ընել կ՚ու­զէիք. կրնա­յիք ձեր հա­կառա­կոր­դը բամ­բա­սել իբ­րեւ «պե­տու­թեան մար­դը»։ Զրպար­տել զին­քը։ Նոյ­նիսկ եթէ ի՛րա­պէս պե­տու­թիւնն իր թի­կունքն ու­նե­նար՝ հետզհե­տէ կ՚առանձնա­նար հա­մայնքին մէջ, կը դառ­նար մի­նակ մը, չէ­զոքա­ցուած, ար­հա­մար­հուած մը։ Հասկնա­լիք­նիդ, «պե­տու­թեան մարդն» ըլ­լա­լը յար­գի բան մը չէր եղած եր­բեք...

Մին­չեւ վեր­ջերս... երբ նո­րին ապօ­րինու­թիւն Արամ Աթէ­շեան չար­քե­պիս­կո­պոսը սկսաւ յա­ճախա­կիօրէն, առիթ-անա­ռիթ, կրկնել պե­տու­թեան կող­մէ կար­գուած փո­խանորդ մը ըլ­լա­լը, նոյ­նիսկ գոր­ծը հաս­ցուց աւե­լի ան­դին ու ըսաւ, թէ «պատ­րիար­քա­րանը Թուրքիոյ կա­ռոյցնե­րէն մէկն է եւ առար­կայ՝ մեր պե­տու­թեան վստա­հու­թեան»։ T. C. Հա­յոց պատ­րիար­քա­րանի կող­մէ վեր­ջերս հրա­պարա­կուած զեվ­զե­կոյ­ցին մէջ դար­ձեալ Աթէ­շեանն է որ կը խօ­սի «մեր պե­տու­թեան սպա­սումնե­րը» բա­ւարա­րելու մա­սին՝ առանց սա­կայն ըսե­լու, թէ որո՛նք են պե­տու­թեան սպա­սումնե­րը։ Ի՞նչ կը սպա­սէ պե­տու­թիւնը Արամ Աթէ­շեանէն։ Նիւ­թա­կան ի՞նչ խոս­տումներ տուած է Աթէ­շեան։ Պե­տական ընդհա­նուր փո­խանոր­դը, որ կա­թողի­կոսին ու այ­լոց տուած խոս­տումնե­րը դրժե­լու աս­տի­ճանին հաս­ցուցած է իր վար­քը, նիւ­թա­կան ի՞նչ ակնկա­լիք­ներ ու­նի պե­տու­թե­նէն։ Կը շեշ­տենք նիւ­թա­կանի պա­րագան, քա­նի որ պե­տական ընդհա­նուր փո­խանոր­դը, հո­գեւոր սպա­սաւոր մը ըլ­լա­լու կո­չու­մէն աւե­լի, բա­ւական փոր­ձա­ռու­թիւն ու­նի նիւ­թա­կան ակնկա­լիք­ներ ու­նե­նալու կամ զա­նոնք բա­ւարա­րելու նիւ­թին մէջ (յի­շե՛լ Յա­կոբեան ըն­տա­նիքի պա­րագան, չմոռ­նալ Այ­վա­զովսկիի գե­ղան­կա­րին դէպ­քը)։

Մեր բա­րեխ­նամ կա­ռավա­րու­թիւնը, իմա՛ պե­տու­թիւնը, հե­տաքրքրա­կան վար­քա­գիծ մը ու­նի։ «Ազ­գա­յին կամք»ի ար­տա­յայ­տումին մեծ կա­րեւո­րու­թիւն կու տայ… պայ­մա­նաւ սա­կայն, որ այդ կամ­քը յօ­գուտ իրեն ըլ­լայ։ 7 Յու­նիս 2015-ի ընտրու­թիւննե­րը, որոնք աւար­տած էին այժմու կա­ռավա­րու­թեան պար­տութեամբ, քա­նի մը ամիս ետք՝ 1 Նո­յեմ­բե­րին նո­րոգուած էին։ Այդ շրջա­նին մա­նաւանդ հա­րաւ-արե­ւելեան քրտա­կան բնա­կավայ­րե­րը քա­րու­քանդ եղած էին՝ այսպէ­սով թէ՛ ազ­գայնա­կան­նե­րու քուէնե­րը ապա­հովուած եւ թէ քիւրտե­րու ձայ­նե­րը իր վրայ կեդ­րո­նացու­ցած HDP-ի քուէնե­րը նուազած էին։ 1 Նո­յեմ­բե­րի ընտրու­թիւննե­րուն յաղ­թա­նակած էր «ազ­գա­յին կամք»ը։

Բնաւ պի­տի չզար­մա­նամ եթէ նո­րին ապօ­րինու­թիւն Արամ Աթէ­շեան չար­քե­պիս­կո­պոսը, որ այ­լեւս ոչ մէկ պաշ­տօն ու­նի պատ­րիար­քա­րանին մէջ, «պե­տու­թեան սպա­սումնե­րը» պատ­րուակե­լով վերստին գու­մա­րէ հո­գեւո­րակա­նաց հա­մագու­մա­րը ու տար­բեր սպառ­նա­լիք­նե­րով ինքզինք տե­ղապահ ընտրել տայ։ Ու պի­տի չզար­մա­նամ, եւ դուք ալ մի՛ զար­մա­նաք, երբ ատ­կէ ետք ըսեն, թէ խա­ղաղու­թիւնն ու հա­մերաշ­խութիւ­նը հաս­տա­տուած է։ Նոյ­նը չ՚ը՞ներ նաեւ պե­տու­թիւնը, որուն մարդն է խիստ կաս­կա­ծելի ան­ցեալի, ներ­կա­յի, ին­չո՞ւ չէ նաեւ ապա­գայի մը տէր եւ սո­վորա­կան պայ­մաննե­րու տակ կա­թողի­կոսի կող­մէ կար­գազրկու­մի, առ­նուազն կա­խակա­յու­մի միայն ար­ժա­նի Արամ Աթէ­շեանը։ Ըստ պե­տու­թեան, խա­ղաղու­թիւն ու հա­մերաշ­խութիւն հաս­տա­տուած է այ­սօր հա­րաւ-արե­ւել­քի ու արե­ւել­քի քա­ղաք­նե­րուն մէջ, ուր ընտրուած, մե­ծամաս­նութեան քուէն ստա­ցած քա­ղաքա­պետե­րուն փո­խարէն կը պաշ­տօ­նավա­րեն պե­տու­թեան կող­մէ նշա­նակուած կա­ռավա­րիչ­ներ։

Պե­տու­թիւնը նոյ­նը չը­րա՞ւ MHP-ին, ուր ընդդի­մադիր կու­սակցա­կան­նե­րը իբր թէ իրա­ւական տար­բեր մի­ջոց­նե­րով լռե­ցու­ցին, նոյ­նիսկ վտա­րեցին ալ կու­սակցու­թե­նէն։ Միայն այն պատ­ճա­ռով որ Տեվ­լեթ Պահ­չե­լի մնայ կու­սակցու­թեան գլու­խը։ Աւե­լի քան 350 հա­զար ան­դամ ու­նե­ցող կու­սակցու­թիւն մը տար­բեր խար­դա­խու­թիւննե­րով ստա­մոք­սը իջե­ցու­ցած ու մար­սած կա­ռոյց մը շատ աւե­լի դիւ­րաւ ու հեշ­տութեամբ, մա­նաւանդ որ մեր ան­տարբե­րու­թե­նէն օգ­տուելով՝ առանց աղ­մուկ-աղա­ղակի պի­տի կրնայ կամք թե­լադ­րել, ու­տել ու խժռել հա­զիւ վաթ­սուն հա­զար հա­շուող հա­մայնքն ու իր պատ­րիար­քութիւ­նը։

Ի՞նչ պէտք բա­նակ­նե­րու, ի՞նչ պէտք զէն­քի… Արամ Աթէ­շեան՝ հպար­տօ­րէն ու բա­ցայայտ ձե­ւով, առանց ամչնա­լու, անե­րեսա­բար ինքզինք «պե­տու­թեան մար­դը» որա­կող այս խեղ­ճուկրա­կը, մի­նակ չէ։ Զին­քը դեռ «պատ­րիար­քա­կան ընդհա­նուր փո­խանոր­դ» որա­կող թա­ղային խոր­հուրդնե­րը, «ազ­գօ­գուտ» մամ­լոյ ներ­կա­յացու­ցիչնե­րը, «ազ­գա­յին» բա­րերար­նե­րը կա­մայ-ակա­մայ սա­տար են «պե­տու­թեան մար­դը»ին։

Պե­տու­թիւնն ու իր մար­դը ահա­ւասիկ։

Նման պե­տու­թեան՝ նման մարդ մը ահա­ւասիկ...