Bir sistem komedisi

“Sarı Sandalye” tiyatro ekibi tarafından Georges Perec’in aynı adlı romanından uyarlanan “Ücret Artışı Talebi İçin Servis Şefine Yanaşma Sanatı ve Biçimi” oyunu, matematiksel bakış açısıyla yazılan romanın şaşırtıcı tarzına uygun olarak hareketli ve farklı bir uyarlamayla dikkat çekiyor.

ESİN BOZOVALI
esinbozovali @gmail.com

Absürt tiyatro olarak adlandırabileceğimiz oyun, ücret talebinde bulunmak isteyen bir çalışanın, sistemin karmaşık, çetrefilli ve çok önemli kurallarıyla çerçevelenmiş işleyişi içinde yer edinememesini, ya da yer edindiği vakit ihtimaller arasındaki kayboluşunu gözler önüne seriyor. Karakter, bu kayboluşuyla, planlandığı üzere sistemin devamlılığına katkı sağlarken varlığından uzaklaşıyor ve iş hayatındaki sömürü gerçekliğinin sağlamasını yapıyor.

Romanda, sistemin sürekliliği için oluşturulan çok bilinmeyenli denklemlere yerleştirilen x’ler ve y’ler insan olduğunda bu denklemlerin, yüzlerce kez denense de doğru sonuçlar veremediği ilginç bir tarzda anlatılıyor. İş hayatı bunalımını kendi hayatlarında az ve öz biçimde tadan ekip üyelerinin, bu romanı oyunlaştırmalarındaki itici güç bu sistem eleştirisi. Ayrıca Georges Perec’in edebi eserlerindeki matematiksel anlatış biçimi kullanmasının, aralarında mühendislik bölümü mezunları olan Sarı Sandalye ekibinin özellikle bu oyunu uyarlamak istemelerinde etkisi büyük. Romanın önceden yaratılan tiyatroya uyarlamalarını kullanmak yerine kendileri yeni bir uyarlama oluşturan ekip, noktalama işaretsiz yazılan ve fazlaca ihtimali barındıran okunması güç bu metni anlaşılır kılarken mühendislik eğitimlerinden de faydalandıklarını anlatıyor. Absürt kurallarla donanmış sistemin döngüsünün çaresizce ilerleyen süreçlerini, ihtimaller arttıkça hızlanan temposuyla ve tekrarlarla beyinlere kazıyan oyunun zenginliği yaratıcı biçimlerle kullanılan müzikler, ışıklar ve dekorla destekleniyor. Tek sahneli oyun, anlatılanın gerçekçiliği ile izleyiciyi zamanla oyunun öznesi haline sokarak salondan sorgulamalarla ayrılmasını sağlıyor.

Bir çalışan düşünün, en doğal hakkı olan emeğinin karşılığını ya da yaşamını sürdürmek için gerek duyduğu ücret miktarını, haklı karşılığını hiçbir zaman elde edemeyecek olsa da, servis şefinden talep etmek istiyor. Bu şirket bildiğimiz çoğu şirket gibi katı kurallarla çerçevelenen ve insanın denklemdeki herhangi bir değerden fazlası olmadığı bir yer. Burada yaratılmış kelimeler, usuller, zorlama insan ilişkileri ile en temel istekler bile dile getirilirken bir sanat icra edilmeli. X’lere ve y’lere yerleştirilen kişilerle ortaya çıkan sonsuz her ihtimal ayrıntılarıyla sorgulanmalı ve maruzatlar basite indirgenerek ifade edilmeli. Ücret artış talebinizin bu döngü içinde anlamsızlaşmasına dek sinirlerinize hakim olmalısınız. Servis şefiniz yerinde yoksa sekreterin ruh haline göre şekillenen zoraki sosyal ilişkinin kurallarına uyarak basamakları çıkmalısınız. Tabi iyi gününüzdeyseniz. Ya da şanssızlığınızın geçmesini beklerken bu bekleyişinizi de profesyonelce yapmalı, doğru zamanda doğru yerde olmayı ummalısınız. Talebinize ulaşmak için ilerlediğiniz her basamakta karşılaşacağınız ihtimaller katlanarak artacak, uyum sağlayabildiğiniz ölçüde hayatta kalabileceksiniz. Sonuç olarak tabi ki sistemde yeri olmayan talebinizin haksızlığına ikna olacaksınız.

Sarı Sandalye

Daha önce Galatasaray Üniversitesi Tiyatro Topluluğu’nda birlikte tiyatro yapan ekibin profesyonel anlamda bir araya gelmesi ‘Ücret Artışı...’ oyununu sergilemek isteyişleriyle başlıyor. Bu oyunu İstanbul Tiyatro Festivali'nde Tiyatro Öteki Hayatlar bünyesinde sahneledikten sonra yollarına kendi tiyatrolarını kurarak devam etme kararı alıyorlar ve Sarı Sandalye’yi oluşturuyorlar. Oyunu ilk olarak IKSV Uluslararası İstanbul Tiyatro festivalinde izleyicilerle buluşturan ekip Nisan ayına dek her Cuma 21.00’de İkinci Kat Tiyatro’nun sahnelerinden biri olan Sekizinci Kat Tiyatro’da sahnelemeye devam edecek. İş bölümü ve kolektif yaratıcılık ile vardıkları etkileyici uyarlamada Sarı Sandalye ekibinin birbirlerini uzun yıllardır parçası oldukları Galatasaray Üniversitesi Tiyatro Topluluğu’ndan tanımalarının katkısı büyük. Sarı Sandalye ismi üniversite zamanlarında her senenin başında düzenledikleri Sarı Sandalye isimli tanışma gününden geliyor. O günün barındırdığı yeniliğin bilinmezliğinin insanı her şeye hazır edişindeki heyecanı her zaman muhafaza etmek için kendilerine bu adı koymuşlar. Ekibin yeniliklere ve denenmemişlere olan yolculuklarının Perec’in zorlu metniyle başlaması yolculuğun devamını daha da ilgi çekici kılıyor.

***

Yazan: Georges Perec

Çeviren: İsmail Yerguz

Uyarlama: Ekip Çalışması

Proje Tasarım: İlyas Özçakır

Yöneten: Ziya Demirel

Oyuncular:

Çağdaş Ekin Şişman,

Emirhan Altunkaya,

İlyas Özçakır,

Nezaket Erden

Yardımcı Yönetmenler: