“Barışa da savaşa da çok yakınız”
Eski HDP Milletvekili Garo Paylan, önceki hafta Ermenistan’a giderek bir dizi temaslarda bulundu. Paylan, Ermenistan’ın ilk cumhurbaşkanı Levon Ter-Petrosyan ile görüştü. Paylan, ayrıca Başbakan Nikol Paşinyan ile de bir araya geldi. Gano Paylan temaslarını Agos'a değerlendirdi.
Paylan, Karabağ’daki Ermenilerin Ermenistan’a sığınmasıyla ilgili olarak, göçmenlerin geçici barınma probleminin büyük ölçüde giderildiğini ancak kalıcı bir planın henüz olmadığını söyledi. Karabağ Ermenilerinin önemli bölümünün başka ülkelere göç etmek istediğini kaydeden Paylan şöyle konuştu:
“Ermenistan’daki merkezi hükümet, belediyeler, sivil toplum kuruluşları birincil yardım konusunda iyi iş çıkardı. Aç ve açıkta göçmen yok. Bu büyük bir başarı ama kalıcı yerleşim anlamında bir plan henüz ortaya konmuş değil. Dünya Ermenilerinde de bu konuda bir seferberlik yok. Batı dünyasının, Ermenistan’a yaptığı yardım son derece yetersiz. Bu konuda bence daha iyi bir plan çerçevesinde Karabağlı Ermenileri Ermenistan’da tutmak ve yaşamlarını yeniden kurabilmelerini sağlamak hedefinde olmalıyız. Görüşmeler yaptığım Karabağlı Ermenilerin yarısının başka ülkelere gitmek istediğini gördüm. Bu üzüntü verici bir durum ve bunu düzeltmeliyiz.”
“Ermenistan’ın bağımsızlığı tehlike altında”
Ermenistan’ın toprak bütünlüğünü ve bağımsızlığının tehlike altında olduğunu ifade eden Paylan Ermeni dünyasının var olan riske karşı birleşmesi gerektiğini söyledi:
“Karabağ’da yaşanan son felaketten sonra, şimdi de Ermenistan’ın toprak bütünlüğü ve bağımsızlığı tehlike altında. Ermeniler olarak şunu kabul etmeliyiz: Biz yalnızız. Ne Amerika Birleşik Devletleri, ne Fransa ne de Rusya bizim gerçek anlamda dostumuz ve müttefikimiz. Bu zor şartlarda en büyük dayanağımız Ermeni dünyasıdır. Ermenistan’da 2,5 milyon, dünyada 12 milyon Ermeni yaşıyor. Ermenistan bizim kalbimiz. Bu zor şartlarda, bir an önce Diaspora-Ermenistan ilişkilerini sağlıklı bir konuma çıkarıp, bir seferberlik yaratarak Ermenistan’ın varoluşuna karşı ortada olan büyük tehlikeyi bertaraf etmeliyiz. Çünkü Azerbaycan, Karabağ Ermenilerini sürdükten sonra şimdi Ermenistan’a saldırmaya hazırlanıyor. Bunun bir Rusya planı olduğunu düşünüyorum. Azerbaycan tarafı maksimalist politikalar sürdürüyor. Barışın önündeki en büyük engel de bu maksimalist politikalar. Dünyadaki bütün Ermeniler olarak yapmamız gereken bu riski bertaraf etmek. Ama maalesef bu konuda da bir birlik yok. Ermeni dünyasını, var olan riske karşı birleşmeye çağırıyorum. Bu noktada Türkiye anahtar bir ülke. Türkiye, bölgesel barışta anahtar bir ülke ama maalesef barış için gerekli rolünü oynamıyor. Bunun yerine Panturanist hayallerin peşinde sürükleniyor. Türkiye hükümeti şunu unutmasın, 1918’de Ermenistan ve Azerbaycan aynı gün kurulduktan sonra Türkler, Ermeniler ve Azeriler birbirleriyle savaştılar. Sonunda 1920’de hem Azerbaycan hem de Ermenistan, Rusya’nın hegemonyasına geçti. Şimdi yeniden Türk, Azeri ve Ermeninin kavgasında bölgede kazanacak güç Rusya olur. Rusya’nın, Ermenistan’ı Kafkaslarda uydu devlet haline getirme planı var. Rusya arka bahçesinde bir demokrasi istemiyor. Biz ise demokratik ve bağımsız bir Ermenistan’ın Türkiye’nin de dünyanın da çıkarına olduğunu anlatmalıyız. “
Ermenistan’da muhalefet
Paşinyan hükümetinin barış ajandasına bağlı olmaya devam ettiğini gördüğünü belirten Paylan şöyle devam etti: “Ama muhalefet ise daha milliyetçi bir noktadan, intikam çağrıları yapıyor; halk ise intikam veya hakları savaşarak geri alabilmenin gerçekçi olmadığını görüyor. Halk bence daha rasyonel bakıyor. Şu anda askeri anlamda Azerbaycan’ın daha güçlü olduğunu biliyor ve savaşarak bir şey elde edemeyeceğini görüyor. Bu yüzden de Paşinyan hükümetine desteğini devam ettiriyor. Şimdi Ermenistan’ın savaşarak kazanabileceği bir şey yok. Ama barışla Azerilerin, Ermenilerin ve Türklerin kazanabileceği çok şey var. O yüzden Türkiye hükümetinin bu noktada anahtar rolünü oynaması ve tarafları barışa çağırması, bir an önce iki tarafın birbirinin toprak bütünlüğünü kabul ederek barış anlaşmasını imzalaması gerekir. Burada Zengezur Koridoru denen yolun da barışarak sonuçlanması, ‘koridor’ adıyla değil Ermenistan egemenliğinde açılması mümkün. Bunun da bir savaş yolu değil, barış yolu olması gerekir. Panturanist hayallerden uzaklaşılmasını ve barışarak hep beraber kazanmayı öneriyorum.”
“Ermenistan denge siyaseti izlemeli”
Başbakan Paşinyan, Avrupa Parlamentosu’nda yaptığı konuşmada Ermenistan’ın Avrupa Birliği’ne yakınlaşmaya hazır olduğunu ifade etti. Öte yandan Ermenistan-Rusya gerilimi de sürüyor. Garo Paylan, Rusya hegemonyasının dengelenmesi gerektiğini düşünüyor:
“Rusya, Ermenistan’ı hep Kafkaslar’daki garnizonu olarak görmek istedi. Paşinyan hükümeti ise Ermenistan’ı bu bağımlılık ilişkisinden çıkarmak istiyor. Ancak bu tehlikeli bir oyun. Bunu daha önce Gürcistan denedi ve Rusya saldırarak Gürcistan’ı istikrarsızlaştırdı. Ben, benzer bir planın Ermenistan için devreye sokulduğunu düşünüyorum. Elbette Ermenistan bağımsız olmalı. Kendi güvenliğini sağlamalı, Rusya ile bağımlılık ilişkisinden çıkmalı. Ama Rusya da bu noktada Ermenistan’ın bu politikasını ve isteğini boşa çıkarmak için Türk ve Azeri kartını kullanıyor. Azerbaycan’ın Ermenistan’a saldırmasına yeşil ışık yakıyor. Önemli olan, Ermenistan’ın ve Azerbaycan’ın tarihten ders çıkarması ve bölgedeki Rusya hegemonyasını dengelemesidir. Ermenistan’ın, Türkiye’nin yaptığına benzer bir şekilde bir denge siyasetine tutunması gerekir. Ermenistan’ın, Azerbaycan gibi doğalgazı, petrolü yok. Bizim en önemli varlığımız demokrasimizdir. İyi bir ekonomik modelle Ermenistan’daki beyin gücünün ekonomik güce dönüşmesi ve bunun sonucunda savunma gücüne dönüşmesiyle Ermenistan’ın güvenliğini sağlayabileceğini düşünüyorum. Rusya’nın Ermenistan’ın toprak bütünlüğünü yok etme ve bağımlı kılma gibi bir hedefi var. Burada da bence Azerbaycan’ı kullanıyor. Azerbaycan kendini kullandırmamalı. Türkiye’nin de bu oyunu görüp bölgede barışın ve istikrarın yanında olarak kendinden küçük iki ülkeyi barıştırma iradesini ortaya koyması gerekir. Şu anda barışa da, savaşa da çok yakınız.”
“Ermenistan’daki merkezi hükümet, belediyeler, sivil toplum kuruluşları birincil yardım konusunda iyi iş çıkardı. Aç ve açıkta göçmen yok. Bu büyük bir başarı ama kalıcı yerleşim anlamında bir plan henüz ortaya konmuş değil. Dünya Ermenilerinde de bu konuda bir seferberlik yok. Batı dünyasının, Ermenistan’a yaptığı yardım son derece yetersiz. Bu konuda bence daha iyi bir plan çerçevesinde Karabağlı Ermenileri Ermenistan’da tutmak ve yaşamlarını yeniden kurabilmelerini sağlamak hedefinde olmalıyız. Görüşmeler yaptığım Karabağlı Ermenilerin yarısının başka ülkelere gitmek istediğini gördüm. Bu üzüntü verici bir durum ve bunu düzeltmeliyiz.”
“Ermenistan’ın bağımsızlığı tehlike altında”
Ermenistan’ın toprak bütünlüğünü ve bağımsızlığının tehlike altında olduğunu ifade eden Paylan Ermeni dünyasının var olan riske karşı birleşmesi gerektiğini söyledi:
“Karabağ’da yaşanan son felaketten sonra, şimdi de Ermenistan’ın toprak bütünlüğü ve bağımsızlığı tehlike altında. Ermeniler olarak şunu kabul etmeliyiz: Biz yalnızız. Ne Amerika Birleşik Devletleri, ne Fransa ne de Rusya bizim gerçek anlamda dostumuz ve müttefikimiz. Bu zor şartlarda en büyük dayanağımız Ermeni dünyasıdır. Ermenistan’da 2,5 milyon, dünyada 12 milyon Ermeni yaşıyor. Ermenistan bizim kalbimiz. Bu zor şartlarda, bir an önce Diaspora-Ermenistan ilişkilerini sağlıklı bir konuma çıkarıp, bir seferberlik yaratarak Ermenistan’ın varoluşuna karşı ortada olan büyük tehlikeyi bertaraf etmeliyiz. Çünkü Azerbaycan, Karabağ Ermenilerini sürdükten sonra şimdi Ermenistan’a saldırmaya hazırlanıyor. Bunun bir Rusya planı olduğunu düşünüyorum. Azerbaycan tarafı maksimalist politikalar sürdürüyor. Barışın önündeki en büyük engel de bu maksimalist politikalar. Dünyadaki bütün Ermeniler olarak yapmamız gereken bu riski bertaraf etmek. Ama maalesef bu konuda da bir birlik yok. Ermeni dünyasını, var olan riske karşı birleşmeye çağırıyorum. Bu noktada Türkiye anahtar bir ülke. Türkiye, bölgesel barışta anahtar bir ülke ama maalesef barış için gerekli rolünü oynamıyor. Bunun yerine Panturanist hayallerin peşinde sürükleniyor. Türkiye hükümeti şunu unutmasın, 1918’de Ermenistan ve Azerbaycan aynı gün kurulduktan sonra Türkler, Ermeniler ve Azeriler birbirleriyle savaştılar. Sonunda 1920’de hem Azerbaycan hem de Ermenistan, Rusya’nın hegemonyasına geçti. Şimdi yeniden Türk, Azeri ve Ermeninin kavgasında bölgede kazanacak güç Rusya olur. Rusya’nın, Ermenistan’ı Kafkaslarda uydu devlet haline getirme planı var. Rusya arka bahçesinde bir demokrasi istemiyor. Biz ise demokratik ve bağımsız bir Ermenistan’ın Türkiye’nin de dünyanın da çıkarına olduğunu anlatmalıyız. “
Ermenistan’da muhalefet
Paşinyan hükümetinin barış ajandasına bağlı olmaya devam ettiğini gördüğünü belirten Paylan şöyle devam etti: “Ama muhalefet ise daha milliyetçi bir noktadan, intikam çağrıları yapıyor; halk ise intikam veya hakları savaşarak geri alabilmenin gerçekçi olmadığını görüyor. Halk bence daha rasyonel bakıyor. Şu anda askeri anlamda Azerbaycan’ın daha güçlü olduğunu biliyor ve savaşarak bir şey elde edemeyeceğini görüyor. Bu yüzden de Paşinyan hükümetine desteğini devam ettiriyor. Şimdi Ermenistan’ın savaşarak kazanabileceği bir şey yok. Ama barışla Azerilerin, Ermenilerin ve Türklerin kazanabileceği çok şey var. O yüzden Türkiye hükümetinin bu noktada anahtar rolünü oynaması ve tarafları barışa çağırması, bir an önce iki tarafın birbirinin toprak bütünlüğünü kabul ederek barış anlaşmasını imzalaması gerekir. Burada Zengezur Koridoru denen yolun da barışarak sonuçlanması, ‘koridor’ adıyla değil Ermenistan egemenliğinde açılması mümkün. Bunun da bir savaş yolu değil, barış yolu olması gerekir. Panturanist hayallerden uzaklaşılmasını ve barışarak hep beraber kazanmayı öneriyorum.”
“Ermenistan denge siyaseti izlemeli”
Başbakan Paşinyan, Avrupa Parlamentosu’nda yaptığı konuşmada Ermenistan’ın Avrupa Birliği’ne yakınlaşmaya hazır olduğunu ifade etti. Öte yandan Ermenistan-Rusya gerilimi de sürüyor. Garo Paylan, Rusya hegemonyasının dengelenmesi gerektiğini düşünüyor:
“Rusya, Ermenistan’ı hep Kafkaslar’daki garnizonu olarak görmek istedi. Paşinyan hükümeti ise Ermenistan’ı bu bağımlılık ilişkisinden çıkarmak istiyor. Ancak bu tehlikeli bir oyun. Bunu daha önce Gürcistan denedi ve Rusya saldırarak Gürcistan’ı istikrarsızlaştırdı. Ben, benzer bir planın Ermenistan için devreye sokulduğunu düşünüyorum. Elbette Ermenistan bağımsız olmalı. Kendi güvenliğini sağlamalı, Rusya ile bağımlılık ilişkisinden çıkmalı. Ama Rusya da bu noktada Ermenistan’ın bu politikasını ve isteğini boşa çıkarmak için Türk ve Azeri kartını kullanıyor. Azerbaycan’ın Ermenistan’a saldırmasına yeşil ışık yakıyor. Önemli olan, Ermenistan’ın ve Azerbaycan’ın tarihten ders çıkarması ve bölgedeki Rusya hegemonyasını dengelemesidir. Ermenistan’ın, Türkiye’nin yaptığına benzer bir şekilde bir denge siyasetine tutunması gerekir. Ermenistan’ın, Azerbaycan gibi doğalgazı, petrolü yok. Bizim en önemli varlığımız demokrasimizdir. İyi bir ekonomik modelle Ermenistan’daki beyin gücünün ekonomik güce dönüşmesi ve bunun sonucunda savunma gücüne dönüşmesiyle Ermenistan’ın güvenliğini sağlayabileceğini düşünüyorum. Rusya’nın Ermenistan’ın toprak bütünlüğünü yok etme ve bağımlı kılma gibi bir hedefi var. Burada da bence Azerbaycan’ı kullanıyor. Azerbaycan kendini kullandırmamalı. Türkiye’nin de bu oyunu görüp bölgede barışın ve istikrarın yanında olarak kendinden küçük iki ülkeyi barıştırma iradesini ortaya koyması gerekir. Şu anda barışa da, savaşa da çok yakınız.”
