Պայքարող ուժը միաբանուած սփիւռքն էր

ԼԻԼԻԹ ՀԱՆՉԻ ՊՕՂՈՍԵԱՆ

«Այսօր քչերն են հաս­կա­նում, որ խնդիր­նե­րի խնդիրն է ապաշ­խա­րու­թիւնը, քա­նի որ իբ­րեւ ազգ հե­ռացել ենք մեր հո­գեւոր ար­ժէքնե­րից։ Պատ­մութեան տար­բեր ժա­մանա­կաշրջան­նե­րում մեր եկե­ղեցին եղել է միաս­նութեան խորհրդա­նիշ՝ օր­հա­սական պա­հերին փրկե­լով հայ­կա­կանու­թիւնը միաբա­նու­թեամբ։ Այդպի­սի պան­ծա­լի էջե­րի կող­քին տես­նում ենք, որ այս կա­ռոյ­ցը շատ ժա­մանակ օգ­տա­գոր­ծո­ւել է նաեւ տար­բեր ան­հատնե­րի կող­մից դա­ւաճա­նու­թիւննե­րի մաս­նա­կից լի­նելու հա­մար։ Ցա­ւով ենք ակա­նատես լի­նում, որ միաս­նա­կանու­թեան փո­խարէն, կա­մայ թէ ակա­մայ, այ­սօր որոշ հո­գեւո­րական­ներ պա­ռակտման մաս­նա­կից են դառ­նում։

Ար­ցա­խի պա­տերազ­մի ըն­թացքում տե­սանք նաեւ սփիւռքի եկե­ղեցի­ների չէ­զոքու­թիւնը։ Հո­գեւոր գաղջ վի­ճակի մէջ ենք. մի՞թէ քրիս­տո­նէու­թիւնն ու քրիս­տո­նէական ար­ժէքնե­րը ըն­դա­մէնը ծի­սակա­տարու­թիւններն են։ Մենք ապ­րում ենք պատ­մա­կան խա­ւարի ժա­մանա­կաշրջա­նում։ Այ­սօր մէկ­մէ­կու պի­տի աւե­լի շատ սի­րենք։ Որ­պէս ազգ՝ պէտք է զգանք մեր մեղ­քե­րի ծան­րութիւնն ու ապաշ­խա­րենք։ Ոչ թէ քան­դենք, այլ կա­ռու­ցենք մեր եր­կի­րը՝ ամուր կառ­չե­լով հո­գեւոր ար­ժէքնե­րից, հա­ւատ­քից։ Ոչ միայն առա­քելա­կան, այ­լեւ կա­թողի­կէ եւ աւե­տարան­չա­կան եկե­ղեցի­ները եւս պի­տի միաբա­նուեն. եկե­ղեցի­ների մի­ջեւ այդ պա­ռակ­տումը չեմ հաս­կա­նում. չէ՞ որ բո­լորս քրիս­տո­նեայ ենք եւ ծա­ռայում ենք նոյն Յի­սուս Քրիս­տո­սին։ Պէտք է ձգտենք եւ՛ քա­ղաքա­կան ու­ժե­րի, եւ՛ Սփիւռք-Ար­ցախ- Հա­յաս­տա­նի, ինչպէս նաեւ եկե­ղեցու կա­տարեալ միաբա­նու­թեան ասում է Ար­ցա­խի պա­տերազ­մի օրե­րին ԱՄՆ-ում բո­ղոքի աք­ցիանե­րի գլխա­ւոր կազ­մա­կեր­պիչ Քրիս­տի­նէ Հա­լաճեանը։

-Յար­գե­լի Քրիս­տի­նէ, Ար­ցա­խի պա­տերազ­մի օրե­րին ձեր թի­մի գլխա­ւորու­թեամբ ի՞նչ ար­դիւնքներ ար­ձա­նագ­րեց սփիւռքը։

-Այդ ծանր օրե­րին գլխա­ւոր ձեռքբե­րու­մը սփիւռքի տար­բեր հա­մայնքնե­րում միաս­նա­կանու­թիւնը կեր­տելն էր։ Մենք կապ հաս­տա­տեցինք տար­բեր հա­մայնքնե­րի հետ եւ հա­մակար­գե­ցինք գոր­ծո­ղու­թիւններն այնպէս, որ միաս­նա­կան նա­խագ­ծե­րով հան­դէս գանք։ Այդ միաս­նութեան շնոր­հիւ էր, որ ստեղ­ծո­ւեց CNN հե­ռուստաըն­կե­րու­թեան, Los Angeles Times-ի եւ այլ մե­տիա դաշ­տեր կա­թուա­ծահար անե­լու գա­ղափա­րը, որին մաս­նակցու­թիւն ու­նե­ցան 20.000-70.000 մարդ։ Ար­դիւնքնե­րը գե­րազանց էին։ Լոս Ան­ճէ­լըսի քա­ղաքա­պետ Էրիկ Գար­սե­տին մամ­լոյ ասու­լիս հրա­ւիրեց եւ ԶԼՄ-նե­րին յայտնեց Ար­ցա­խի հար­ցում իրենց աջակ­ցութեան մա­սին։ Մեր հա­մայնքի հաս­տա­տակա­մու­թեան եւ հա­զարա­ւոր հա­յերի ժա­մանա­կի եւ ռե­սուրսնե­րի զո­հաբե­րու­թեան ար­դիւնքն էր այս ամէ­նը։ Los Angeles Times-ը սկսեց անդրա­դառ­նալ Ար­ցա­խի հար­ցին եւ օպ­յեկտիվ լու­սա­բանել պա­տերազ­մը։ Այն հա­մար­ւում է ար­խի­ւային լրա­տուա­միջոց եւ պա­մու­թիւն է կեր­տում, եւ պէտք էր, որ­պէսզի ճիշդ ար­ձա­նագ­րո­ւէր պատ­մութիւ­նը։ Բա­ցառիկ քայ­լերթեր կազ­մա­կեր­պե­ցինք, որին մաս­նակցու­թիւն ու­նե­ցան մին­չեւ 170,000 մարդ։ Այդ մա­սին խօ­սուեց ոչ միայն Գա­լիֆոր­նիայում, այլ ամ­բողջ ԱՄՆ-ում։ Աւե­լին՝ մեր թի­մը մեկ­նեց Վա­շինգտոն, Նիւ Եորք եւ օգ­նեց այնտե­ղի հա­մայնքնե­րին։ Ամե­րիկա­յի տար­բեր նա­հանգնե­րից հա­սած հա­յերս բո­ղոքի ակ­ցիա էինք կազ­մա­կեր­պել Սպի­տակ տան մօտ։ Քայ­լերթեր կազ­մա­կեր­պե­ցինք եւ ար­դիւնքում փա­կուե­ցին մի քա­նի մայ­րուղի­ներ, բազ­մա­թիւ փո­ղոց­ներ, թուրքա­կան դես­պա­նատու­նը մի քա­նի օրով փա­կուեց։ Հա­զարա­ւոր մար­դիկ իրենց տան յար­մա­րաւե­տու­թիւնը թո­ղած եկան եւ քնե­ցին սա­ռը աս­ֆալտնե­րի վրայ, ցուրտ փո­ղոց­նե­րում մնա­ցին իրենց երե­խանե­րի հետ, որ­պէսզի թի­կունք լի­նեն Հա­յաս­տա­նին ու Ար­ցա­խին։ Փա­կուե­ցին Նիւ Եոր­քի Պրուքլին Պրի­ջը, Թայմս Սքո­ւերը, Հո­լիվու­տի աստղե­րի պու­րա­կը. կա­թուա­ծահար եղաւ Եւ­րո­պան։ Վա­շինգտո­նի պե­տական ոս­տի­կանու­թեան գլխա­ւոր հրա­մանա­տարն ասաց, որ հե­տեւել են մեր ցոյ­ցե­րը եւ տե­ղեակ են հա­յերի բա­ցառիկ կար­գա­պահու­թեան մա­սին։ Սա կա­րեւոր ձեռքբե­րում էր։ Այդ օրե­րին ես հան­դի­պեցի հայ­րե­նասէր ու նո­ւիրո­ւած մարդկանց, որոնք այ­սօր մեր մի­ջազ­գա­յի կո­միտէի մէջ են։ Մեր մեծ հայ­կա­կան ըն­տա­նիքին են միացել Պել­գիայից, Ֆրան­սիայից, Մեծ Պրի­տանիայից, Ռու­սաստա­նից, Իս­րա­յէլից, Պուլղա­րիայից Իս­պա­նիայից, Շվե­դիայից բազ­մա­թիւ հա­յեր։ Ու­րախ կը լի­նենք, եթէ Թուրքիայի հայ հա­մայնքը եւս միանայ մեզ։

-Ին­չո՞ւ հի­մա աւե­լի միաս­նա­կան չենք, ներ­քին պա­ռակ­տումնե­րը աւե­լի շատ են։ Չէ՞ որ այդ քայ­լով մենք մեր աչ­քե­րը չենք փա­կում սխալ­նե­րի առաջ, ինչպէս օրի­նակ Հա­մահայ­կա­կան հիմ­նադրա­մի դէպ­քում։

-Սփիւռքը միաւո­րուե­լիս, թէ՛ ներ­քին, թէ՛ ար­տա­քին ու­ժե­րը սկսում են պայ­քա­րել այդ միաս­նա­կանու­թեան դէմ։ Մենք շատ թշնա­միներ ու­նենք. շա­տերը ծա­ծուկ են գոր­ծում։ Մեր քայ­լերն անե­լուց առաջ պէտք է ու­շա­դիր լի­նենք, մտա­ծենք՝ ար­դեօք սա բխո՞ւմ է մեր ազ­գա­յին շա­հերից, թէ՞ ոչ։ Մենք ներ­քին պա­ռակ­տումե­րի պատ­ճա­ռով միշտ պար­տութիւն ենք կրել։ Հի­մա էլ բա­ցառու­թիւն չէ։ Մեր հա­սարա­կու­թիւնը խմբե­րի է բա­ժանո­ւել եւ գրո­հում են մի­մեանց։ Սա լուրջ ող­բերգու­թիւն է, եւ պի­տի հաս­կա­նանք, որ այս վի­ճակով մենք ո՛չ մի հարց, ո՛չ մի խնդիր չենք լու­ծում։ Այնպէս չէ, որ մեր թի­մում չու­նենք տա­րաձայ­նութիւններ քա­ղաքա­կան հար­ցե­րով, ի հար­կէ, ու­նենք։ Բայց կա­րողա­նում ենք ան­գամ տար­բեր հա­մայնքներ, տար­բեր քա­ղաքա­կան եւ սո­ցիալա­կան հար­թակներ ներ­կա­յաց­նե­լով՝ լսել իրար, յար­գա­լից լի­նել եւ ընդհա­նուր կէ­տի գալ։ Մեր կազ­մա­կեր­պութիւ­նը՝ «Հա­յերի մի­ջազ­գա­յին ասո­ցիացիան» ապա­քաղա­քական է, կար­ծում եմ, որ գո­նէ սփիւռքը պէտք է զերծ մնայ այդ պա­ռակ­տումնե­րից. միաս­նա­կանու­թեամբ եւ տա­րակար­ծութիւ­նը յար­գե­լու, ընդհա­նուր եզ­րեր գտնե­լու իր փոր­ձով պէտք է օրի­նակ ծա­ռայի նաեւ Հա­յաս­տա­նին։ Հա­մահայ­կա­կան հիմ­նադրա­մի շուրջ ծա­ւալո­ւեց մեծ գոր­ծունէու­թիւն. ատրպէյ­ճա­նական եւ թուրքա­կան կայ­քե­րը սկսեցին կեղծ հիմ­նադրա­մի կայ­քեր գոր­ծի դնել եւ նո­ւիրա­տուու­թիւննե­րը ուղղոր­դել այնտեղ։ Սկսո­ւեց կաս­կած սեր­մա­նուել մարդկանց մէջ, որ այդ գու­մարնե­րը չեն հաս­նում նպա­տակին։ Մենք պէտք է ազ­գո­վի հաս­կա­նանք՝ եթէ ինչ-որ տեղ խնդիր կայ, պէտք է այն հար­թել, ոչ թէ՝ ինչ ստեղ­ծո­ւել է՝ քան­դել։ Չէ՞ որ ամէն խնդիր ու­նի լու­ծում։ Փո­խարէ­նը պէտք է ստեղ­ծել ճշմար­տութեան կո­միտէ, որը ինչ-որ ձե­ւով հա­շուե­տուու­թեան գոր­ծօն կը լի­նի եւ կաշ­խա­տի Հա­մահայ­կա­կան հիմ­նադրա­մի հետ զու­գա­հեռ՝ ապա­հովե­լով թա­փան­ցի­կու­թիւն։ Ճիշդ չէ, երբ սփիւռքի եւ հա­մահայ­կա­կանի գոր­ծունէու­թեան դաշ­տում փոր­ձում ենք քան­դել այն, ինչ ստեղ­ծել ենք։ Իրա­վիճա­կից օգ­տո­ւում են մար­դիկ, որոնք, ցա­ւօք, խա­բում են սփիւռքի մեր հա­յերին եւ տար­բեր զի­նուոր­նե­րի անու­նով հան­գա­նակու­թիւններ հա­ւաքում՝ այդ գու­մարնե­րը տեղ չհասցնե­լով զի­նուոր­նե­րին։ Սա ներ­քին ազ­գա­յին խնդիր է, եւ մենք մեր մէջ պի­տի լու­ծենք։ Ինչպէս պա­տերազ­մի շրջա­նում, այնպէս էլ հի­մա, թուրքա­կան եւ ատրպէյ­ճա­նական 100 մի­լիոնա­նոց հա­մայնքը տե­ղեկա­տուա­կան պա­տերազմ է իրա­կանաց­նում՝ կեղծ տե­ղեկա­տուու­թիւններ տա­րածե­լով՝ խու­ճապ եւ տագ­նապ է սեր­մա­նում մեր հան­րութեան մէջ։ Այն ցայ­սօր ցնցում է մեր պե­տակա­նու­թեան հիմ­քե­րը, քա­նի որ չենք տար­բե­րում ստոյգ եւ կեղծ տե­ղեկա­տուու­թիւնը։ Մեր ժո­ղովուր­դը պէտք է քննի տե­ղեկատուութիւնը, այսօր մենք պիտի զգօն լինենք եւ փնտռենք ճշմարտութիւնը՝ չդառնալով տեղեկատուական յարձակման զոհ։