Աշխարհը շալակած տանողն էր Արսէն Ճանեան
ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ
Լսած էի իր մասին նախքան որ անձամբ ծանօթանամ։ «Երանի եղբօրս հետ ծանօթացած ըլլայիր, նոյն գլուխը ունիք» ըսած էր իր քոյրը Սայաթ Նովա Երգչախումբի շարքերէն, մեր սիրելի ընկերուհի՝ Արփի Ճանեան։
Բնածին յատկութիւն մըն էր կարծես գերզգայնութիւնը Արսէն Ճանեանի համար։ Առանց վարանումի կարելի է ըսել թէ ան իր տարաբախտ ժողովուրդի բոլոր յատկանիշները շալկած ապրեցաւ իր կեանքի ուղին։ Զրկանքներով լեցուն այդ ճանապարհի մէջ, քանի քանի անգամներ հարկադրուեցաւ իրը համարածէն, հարազատէն, սեփականէն զրկուելու։ Վերատիրանալու բոլոր առիթները շահագործեց։ Ծնած էր 10 Յունուար 1938-ին Մուսա Լեռ գաւառի Վաքըֆ գիւղը։ Նախնական կրթութիւնը ստացած էր գիւղի վարժարանի մէջ։ Ապա առաջին սաներէն եղաւ Պոլսոյ մէջ հիմնուած Սուրբ Խաչ Դպրեվանք երկրորդական վարժարանի։ Նորահաստատ այս վարժարանի առաջին սերունդը երկրորդականը աւարտեց քաղաքի տարբեր վարժարաններու մէջ։ Արսէն Ճանեանն ալ շրջանաւարտ եղաւ Պոլսոյ Մխիթարեանէն։ Աւարտեց Իսթանպուլի Պետական Համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետի մանկավարժութեան եւ փիլիսոփայութեան բաժինը։ Հայոց լեզու եւ գրականութիւն դասաւանդեց Պոլսոյ հայկական դպղոցներուն մէջ։ Որպէս գիւղացի ընտանիքի զաւակ, երբ ուսման համար կը հեռանար հայրենի երկրէն՝ Մուսա Լերան Վաքըֆգիւղէն, հողի հետ կապը արտայայտեց իր քերթուածներով։ Պոլսոյ ուսանողութեան տարիներուն՝ 1962-ին հրատարակեց երկու փոքրիկ հաւաքածոյ. «Հողին Հետ» եւ «Արեւուն Տակ»։ «Միայն 1500 Տող» հրատարակուեցաւ 1971-ին Փարիզի մէջ։
1978 բախտորոշիչ թուական մը եղաւ Արսէն Ճանեանի համար, քանի ան որոշեց ընտանեօք ներգաղթել հայրենի երկիր։ Այստեղ եւս շարունակեց իր ուսուցչական ասպարէզը Երեւանի Պետական Համալսարանի արեւելագիտութեան ֆակուլտետի մէջ դասաւանդելով թրքական լեզու եւ գրականութիւն։
2010-ին Երեւանի մէջ լոյս տեսաւ Ճանեանի արձակ ստեղծագործութիւններու հատորեակը. «Ես Գալիս Եմ Իմ Պապի Գրկից» խորագրով։
Արսէն Ճանեանի ապրած մեծագոյն ողբերգութիւնն էր իր միակ որդոյն Կարէնի նահատակութիւնը Արցախեան առաջին պատերազմի ընթացքին։ Այս ծանր կորուստին արտացոլումը եղաւ «Մտաւորական Մարտիկը» հատորը։
Կարէնի կորուստէն ետք Արսէն Ճանեանի միակ մխիթարութիւնն էր հողագործութիւնը։ Աւանի իր բնակարանէն ոչ շատ հեռու ունեցաւ հողամաս մը, որու մշակումը իր տառապանքներու մխիթարանքը դարձած էր։
Դառն իրողութիւն է որ Հայաստան ներգաղթը իր բարիքներու կողքին բերաւ նաեւ հիասթափութիւն հաւատաւոր ու նուիրեալ համայնավարի համար։ «Բագրատ սիրելիս, քու Արսէն քեռիդ այստեղ գող դարձաւ։ Ըրի այնպէս բաներ, որոնք յիշել իսկ չեմ ուզեր»։ Այսպէս պատմեց իր տաչայի համար լքուած ջերմոցի խողովակները տուն բերելու պատմութիւնը։ Երեւոյթ մը, որ նախապէս վիճակած էր իր նման գաղափարական կանխապաշարով Հայաստան ներգաղթած եւ ապա յուսախաբ եղած շարք մը պոլսահայ մտաւորականի։
Խունկ ու յարգանք իր բարի յիշատակին եւ մխիթարութիւն այրին՝ Հերմինէին եւ դուստրը՝ Յաւերժին։
