Asgari ücret ve bireysel emeklilikte ne değişti?

Seçim öncesi vaat edilen asgari ücret artışları, 1 Ocak 2016 itibariyle yürürlükte. Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun belirlediği karar Çalışma Bakanı Süleyman Soylu tarafından açıklandı. Diğer yandan, yeni yılla birlikte bireysel emeklilikte de yeni düzenlemelere geçildi. Pek çok kişinin şikâyet ettiği giriş aidatı da dâhil tüm kesintiler değişti. Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odalar Birliği Denetleme Kurulu Başkanı, deneyimli mali müşavir Masis Yontan, yeni düzenlemeyle ilgili akıllardaki tüm sorulara cevap veriyor.

Asgari ücret ne kadar oldu?

2016’da uygulanacak olan yeni asgari ücretin brüt tutarı 1,647 TL olurken, net ücret de 1.300 TL olarak tespit edildi. Asgari ücretin günlük brüt tutarı ise 54,90 TL oldu.

Tüm çalışanlara yansıyan asgari geçim indirimi ne kadar oldu?

Asgari geçim indirimi tutarları hesaplanması için ücretlilerin medeni durumuna göre tespit edilen oranlar uygulanır. Bu hesaplamalar için mutlaka ücretlilerden ‘AİLE DURUMU BİLDİRİMİNİN’ imzalı olarak alınması gerekiyor. Bekâr ve çocuksuz çalışanların asgari geçim indirimi dâhil net asgari ücretleri 1.300 TL oldu. Evli ve eşi çalışmayan çalışanların asgari geçim indirimi dâhil net asgari ücretleri 1,325 TL, evli ve bir çocuklu çalışanların asgari geçim indirimi dâhil net asgari ücretleri 1,344 TL olurken, evli ve iki çocuklu çalışanların asgari geçim indirimi dâhil net asgari ücretleri 1,362 TL, evli ve üç çocuklu çalışanların ise asgari geçim indirimi dâhil net asgari ücretleri 1,387 TL tutarına yükseldi.

Yasal kesintiler ne kadar oldu?

2016 asgari ücret brüt tutarı 1,647 TL oldu. Sigorta primi işçi payı kesintileri 230,58 TL oldu. Gelir Vergisi Matrahı ise 1,399 TL tutarında… İşsizlik sigortası primi işçi payı kesintisi 16,47 TL, Gelir Vergisi yasal kesintisi 86,46 TL, Damga Vergisi 12,50 TL oldu. Tüm kesintilerin toplamı 346,01 TL tutarında oldu.

Asgari ücretin işverene maliyeti ne kadar?

Asgari ücretin işverene maliyeti 1.935,23 TL olarak hesaplanıyor. Ancak bu maliyet hesabında işverenlerin beş puanlık sosyal güvenlik prim indirimden yararlandıkları kabul ediyoruz. Beş puanlık indirimden yararlanma şartlarını taşımayan işverenler için maliyet 1.935,23 TL değil, 2.017,58 TL oluyor. Bunun yanında SGK primi yüzde 15,5 yani işveren payı 255,29, işveren işsizlik sigorta fonu ise 32,94 TL oldu. Toplam maliyetinin 110 TL’si yararlanma koşullarına göre hazine tarafından karşılanacak. Bu konunun bir tebliğ ile açıklanmasını bekliyoruz.

Asgari ücret indirimi tutarları ücrete dâhil mi?

Kamuoyunda konuşulan 1.300,99 TL’lik tutar, bekâr bir mükellef için belirlenmiş olan 123,53 TL tutarındaki asgari geçim indirimini de içeriyor. Yani, 1.300,99 TL’lik tutara ayrıca 123,53 TL’lik asgari geçim indirimi tutarı ilave edilmeyecek.

Yılın ikinci yarısında ne olacak?

Asgari ücrete ilişkin genel uygulama altı aylık dönemler için geçerli olacak ücretlerin ayrı ayrı belirlenmesi şeklindeydi. Ancak, Asgari Ücret Tespit Komisyonunca 2016 yılı için belirlenen asgari ücret, önceki yıllardan farklı olarak, 2016 yılının tamamı için geçerli olacak. Dolayısıyla, belirlenen asgari ücret tutarının yılın ikinci yarısında artırılması gibi bir durum söz konusu olmayacak. Diğer yandan, ücretlerden Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtilen oranlar dâhilinde gelir vergisi kesintisi yapılıyor.

Asgari ücretli çalışanların gelir vergisine esas bir yıllık toplam geliri 16.799,40 TL… Dolayısıyla, asgari ücretliler, Ekim ayından itibaren yüzde 20’lik gelir vergisi dilimine girecek. Bu da Ekim ayından itibaren net ücretlerin 70,00 TL düşeceği anlamına geliyor. Yani, yılın ikinci yarısında bu kez ücretler artmayacak, aksine azalacak. Bununla birlikte, ücretlerdeki düşüşün işçiler kadar işverenlerce de yakından takip edilmesi gerekiyor. Çünkü işçi ücretlerinden yapılacak gelir vergisi kesintilerinin ödenmesi işverenlerin sorumluluğunda.

İşverenlere teşvik sağlanacak mı?

Asgari ücretin artması nedeniyle ortaya çıkan maliyetin 110,00 TL’sinin Hazine tarafından karşılanması gündemde. Ancak, konuya ilişkin olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca yapılan açıklamadan, söz konusu teşvikten tüm işyerlerinin yararlanamayacağı, belirli şartlara haiz olan işyerlerininyararlanabileceği anlaşılıyor. Bununla birlikte, teşvikle ilgili olarak, yasal düzenleme henüz kesinlik kazanmadığından, bu aşamada değerlendirmelerde bulunmanın doğru olmayacaktır.

Diğer yandan, asgari ücrette meydana gelen artış, asgari ücretle işçi çalıştıran işyerlerinin fazla çalışma ücreti, yıllık izin ücreti, ihbar tazminatı, kıdem tazminatı gibi işçilik maliyetlerini de artıyor. Aynı zamanda bu durum, işçi ve işveren kesimini yakından ilgilendiren ve kamuoyunda çokça tartışılan kıdem tazminatı konusunda düzenleme yapılmasını da yeniden gündeme getirdi.

“10 ve daha fazla çalışanı olan işyerleri ile 10’dan az çalışanı olan az tehlikeli sınıfta olan işyerleri için teşvik söz konusu değil. Aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler ise çalışan sayısının tespitinde dikkate alınmıyor.”

Teşvikten kimler faydalanıyor?

Eğer küçük bir işyeriniz varsa ve yaptığınız iş tehlikeliyse Çalışma Bakanlığı size maddi teşvik veriyor. Ama hemen sevinmeyin, teşvik miktarı biraz komik… 9 işçisi olan bir tehlikeli işyeri için bu tutar 162,00 TL’ye, çok tehlikeli işyeri için ise 180,00 TL’ye kadar çıkabiliyor. Görüldüğü gibi teşvik tutarları abartılacak miktarlarda değil. Belki bazılarınıza komik bile gelebilir.

10 ve daha fazla çalışanı olan işyerleri ile 10’dan az çalışanı olan az tehlikeli sınıfta olan işyerleri için teşvik söz konusu değil. Aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler ise çalışan sayısının tespitinde dikkate alınmıyor.

Teşvikten faydalanabilmeniz için öncelikle aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde SGK’ya verilmesi gerekli. Ayrıca işyerinde sigortasız işçi çalıştığı tespit edilirse işverenler, tespitin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanılarak sağlanan teşvikten 3 yıl süreyle faydalanamıyor ve kayıtdışı çalışanın işe başladığı aydan itibaren yapılan ödemeler de yasal faizi ile birlikte geri alınıyor. 

Bireysel emeklilik sisteminde ne oldu?

- 5 yıl boyunca yıllık, brüt asgari ücretin yüzde 8,5’ini geçmeyecek tek kesinti yapılacak ve bu kesintiler 5. yıldan sonra kalkacak. 2016 yılı için kesinti tutarı 140 lira…

- 5 yıl boyunca fon işletim giderlerinde türüne göre her yıl yüzde 1.09 ile yüzde 2.28 yıllık kesinti devam edecek. 6. yıldan itibaren iade sistemi var. 6. yılda fon kesintisinin yüzde 2,5’i, 7. yılda 5’i, 8. yılda 7,5’i, 9. yılda 10’u, 10. yılda 12,5’i, 11. yılda 15’i, 12 yılda 17,5’i, 13. yılda 20’si, 14. yılda 22,5’i, 15 ve üzerinde yüzde 25’i kişilerin birikimine iade edilecek. 

- 6. yıldan itibaren tüm kesintilere, devletin ödediği yüzde 25’lik katkıya göre bir sınırlama getirildi. Buna göre her türlü kesinti; devlet katkısında biriken tutarın 6. yılda yüzde 60’ı, 7. yılda yüzde 70’i, 8. yılda yüzde 80’ini, 9. yılda yüzde 90’ını, 10. yıl ve sonrasında ise yüzde 100’ünü geçmeyecek.

BES’e yüzde 15 sınırı

İşverenler tarafından çalışanları adına ödenen Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) katkı payları ve özel sigorta primleri ne kadar?

Bundan böyle işverenler tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarının toplamı, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin yüzde 15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz. Ücretlinin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortası poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primlerin yüzde 50’si ile ölüm, kaza, sağlık, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primler kapsam dahilinde. İndirim konusu yapılacak primler toplamı, ödendiği ayda elde edilen ücretin yüzde 15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz.

Çalışanların kendilerince ödenen BES katkı payları ve özel sigorta primleri indirim kapsamında mı?

Çalışanların doğrudan kendilerince ödenen BES katkı payları, vergi matrahının hesaplanmasında indirim konusu yapılamaz. Özel sigorta primleriyse bir önceki soruda belirttiğim şartlar ve sınırlar dâhilinde indirim konusu yapılabilir.Bunların önce ücrete eklenmesi sözkonusu değil, doğrudan matrah tespitinde indirim konusu yapılır. Sağlık sigortası dışındaki özel sigortalarda,örneğin hayat sigortası, bir indirim söz konusu olmayıp işverence çalışanı adına yapılan bu tür ödemenin tamamı esas kazanca dâhil edilir.