Anahide Ter Minassian hayatını kaybetti
Tarihçi Anahide Ter Minassian 11 Şubat Pazartesi günü sabaha karşı Paris yakınlarındaki Fresnes’deki evinde hayatını kaybetti. Ter Minassian, uzun süredir kanser tedavisi görüyordu.
Minassian 1929'da Paris'te doğdu. Babası, Sivas Zara doğumlu Levon Kevonyan, annesi, hayatı kitaplara konu olan Gülizar ile Keğam Der Garabedyan çiftinin kızları, Muş doğumlu Armenuhi Der Garabedyan'dır.
Anne ve babası Nansen pasaportuna sahip ülkesiz Ermenilerdendi. 1920'leri Paris Belleville'de göçmen olarak geçirdiler.
Annesi Armenuhi Der Garabedyan Gülizar'ın hikayesinin Fransa'da bilinmesini sağladı.
Anahide Ter Minassian 7 yaşından itibaren Ermenice öğrenmeye başladı, ilerleyen yıllarda kendisi de Ermeni bir ülkesiz olan Levon Minassian ile evlendi.
Ermeni yazar ve sanatçıların çevrelediği bir aile ortamında yetişti. Sorbonne'da tarih ve coğrafya öğrenimi gördü. Paris'teki çeşitli liselerde ders verdi. 1969'dan itibaren, Sorbonne ve EHESS'te, Rusya tarihi, uluslararası ilişkiler tarihi, Ermeni toplumsal, kültürel ve siyasal tarihi gibi konular üzerinde çalışmalar yürüttü. Fransa, ABD, Türkiye, Lübnan, Yunanistan ve İran'da, çeşitli dergi ve kitaplarda pek çok makalesi yayımlandı. "Ermeni Devrimci Hareketi'nde Milliyetçilik ve Sosyalizm (1887-1912)" kitabı 1992 yılında Mete Tunçay'ın çevirisiyle İletişim Yayınları tarafından basıldı.
Farklı yer ve zamanlarda yayımlanmış altı makalesini bir araya getiren "Ermeni Kültürü ve Modernleşme" adlı kitabı ise 2006 yılında Aras Yayıncılık tarafından basıldı.
Ter Minassian'ın büyük annesi Gülizar, Muş yöresinde yaşayan saygın bir Ermeni ailenin kızıydı. Musa Bey adlı bir yerel zorba, ailesinin yaşadığı konağa baskın düzenleyip onu kaçırdığında 14 yaşındaydı. Musa, dört karısı olduğu gerekçesiyle şeyhler küçük kızı kendisine eş yapmasına izin vermeyince, Gülizar'ı zorla kardeşi Cevahir'le evlendirmek istedi.
Ancak Gülizar direndi. Bu uğurda şiddet gördü ve bir gözünü kaybetti. Onun boyun eğmediği haberi ailesine ulaştığında, bu defa, Osmanlı tarihinde eşi görülmemiş bir hak mücadelesi başladı. Bu direnç, yerel yöneticileri, sonunda Gülizar'ı mahkemeye çıkarmaya mecbur bıraktı. Böylece, yıllar sürecek ve nihayetinde Abdülhamit'in emriyle İstanbul'a taşınacak, yabancı gözlemciler tarafından ilgiyle izlenerek Avrupa basınına da yansıtılacak bir hukuk mücadelesi başlamış oldu. Musa bey sonunda Gülizar'dan vazgeçmek zorunda kaldı.
Ter Minassian'ın annesi Arménounie Kévonian Gülizar'ın hikayesini onun ağzından dinlediği şekliyle, 1946'da Paris'te Ermenice olarak yayımladı. Kitabın daha sonra yapılan Fransızca baskılarında ise, Gülizar'ın torunları tarihçi Anahide Ter Minassian ve araştırmacı Keğam Kévonian'ın makaleleri yer aldı. Kitap yeni katkılarla "Gülizar'ın Kara Düğünü" adıyla 2015 yılında Aras Yayıncılık tarafından Türkçe yayınlandı.
Kitapları:
La question arménienne (Roquevaire: Parenthèses, 1983)
Nationalism and Socialism in the Armenian Revolutionary Movement (1887-1912) (Cambridge: Zoryan Institute, 1984)
La République d’Arménie, 1918-1920 (Brüksel: Complexe, 1989)
Histoires croisées: Diaspora, Arménie, Transcaucasie, 1880-1990 (Marsilya: Parenthèses, 1997)
Vagharshapat: Edjmiatzin, Hripsime, Gayane, Shoghakat (Venedik: OEMME, Armen Zarian ve Arà Zarian’la birlikte, 1998)
Nos terres d’enfance: L’Arménie des souvenirs (Marsilya: Parenthèses, Houri Varjabédian’la birlikte, 2010)
L’échiquier arménien entre guerres et révolutions: 1878-1920 (Paris: Karthala, 2015)
(Anahide Ter Minassian 2014 yılında çocukları ile birlikte ata toprakları olan Muş'u ziyaret etmiş, bu ziyarette ona Sarkis Seropyan ile Besse Kabak da eşlik etmişti)
