«Այս տեղ ենք աղբարիկ»
ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ
«Ակօս»ի հիմնադիր Հրանդ Տինքի մահուան տարելիցը մեզ՝ թերթի աշխատակիցներուս համար յատուկ նշանակութիւն մը ունի։ Սկսելով առաջին տարելիցէն, ամէն տարի 19 Յունուարի նախորդող եւ յաջորդող օրերուն ելոյթներ կ՚ունենանք զանազան վայրերու մէջ։ Մերթ կ՚այցելենք քաղաքին մէջ տարբեր հասարակական կազմակերպութիւններու կեդրոններ ու կը պատմենք Տինքի որդեգրած առաքելութեան մասին։ Մերթ կ՚այցելենք Թուրքիոյ զանազան քաղաքները, եւ մերթ ալ կը հարկադրուինք օտար երկիրներ ճամբորդել։
«Օտար երկիրներ» սահմանումին մէջ կ՚առանձնանայ Գերմանիան, շնորհիւ իր ընդունած բազամաթիւ թուրքիացիներու։ Այս երկրին մէջ թուրքիացիներու թիւը կը հաշուուի մօտ 3,5 միլիոն։ Անշուշտ միատարր զանգուած մը չեն կազմեր սփիւռքի թուրքիացիները։ Մեզ հրաւիրողները շատ անգամ ղըզըլպաշ ալեւիներ եւ քիւրտեր են, որոնք խիստ կազմակերպուած գաղութային կեանք մը ունին Գերմանիոյ զանազան քաղաքներէն ներս։ Իրենց միասնական ուժի կարեւոր բաղադրիչն է ներնահանգային քաղաքական կեանքի մասնակցութիւնը։ Քիւրտերու կամ ալեւիներու նոր սերունդը լաւ տիրապետելով գերմաներէնի, նահանգներու խորհրդարաններու կամ քաղաքապետարաններու կազմերուն մէջ զանազան պաշտօններ կը ստանձնեն եւ այդ միջոցով ալ դիւրութիւններ կ՚ապահովեն նաեւ իրենց ներգաղութային ծրագիրները իրականացնելու համար։
Անշուշտ միւս կողմէ կայ նաեւ Թուրքիոյ Հանրապետութեան պետական նեցուկը վայելող այլ տեսակի հասարակական կազմակերպութիւններ եւս, որոնց աշխատութիւնը ընկերային ըլլալէ աւելի լոպիական բնոյթ կ՚ունենան։ Կը գործեն Թուրքիոյ դեսպանատան, հիւպատոսարանի եւ այլ պետական կառոյցներու ցուցմունքներուն համապատասխան կերպով։ Որոշ է որ այս երկրորդ խումբի հետ ընդհանրապէս գործ չենք ունենար։ Ոչ իրենք մեզ կանչողն են եւ ոչ ալ մենք նման կանչի մը պատասխանողը։
Սակայն այս տարի Պերլինէն եկող հրաւէրը կը տարբերէր նախորդներէն։ Այս անգամ ոչ թէ ղըզըլպաշ ալեւիներ կամ քիւրտեր, անոնք ալ ներառնող թուրքեր էին, որ կ՚ուզէին Հրանդի մահուան տասնամեակին առթիւ մեր զեկոյցը լսել։
Էսրա Քըլըճասլան վաղեմի բարեկամուհի մըն է, որուն յատկապէս լիբանանահայ տարեցներու հետ կատարած բանաւոր պատմութեան աշխատասիրութիւնը աւելի ուշ վերածուեցաւ նաեւ վաւերագրական ժապաւէնի։ Ինք էր մեզի հետ կապ հաստատողը եւ «ԱԳԵՊԻ անունով թուրքիացիներու փոքրիկ խումբ մը» ըլլալով կը նկարագրէր իր ալ անդամակցած կազմակերպութիւնը։
Մի գուցէ ճիշդ ըլլայ իր «փոքրիկ խումբ» սահմանումը, բայց մենք երեք օրերու ընթացքին շրջապատուեցանք աննկարագրելի հարազատութեան մը կողմէ։ Մարդիկ՝ որոնց հետ առաջին անգամ կը հանդիպէինք, վաղեմի բարեկամի մը նման կը խօսէին մեզ հետ։ Ապա պարզուեցաւ այդ վերաբերումի գաղտնիքը։ «Հակառակ որ մեզի համար երկու ժամ աւելի կանուխ է հաղորդումը, ամէն շաբաթ կը հետեւինք ձեր պատրաստած Ռատիօ Ակօսի ժամուն» կ՚ըսեն Պիւլենտը ու կինը Ֆիլիզը։ Մեր պատմուածքներու գիրքի թրքերէն թարգմանութենէն օրինակներու մասին կը խօսինք Նիհաթի հետ։ «Երկու տարի առաջ Աստուածածնի տօնին Վագըֆլը գիւղը ծանօթացած էինք, յիշեցի՞ք», կը հարցնէ Հիւլիա։ Ապա նոր ծանօթութիւն մը եւս, նոր անակնկալով։ «Ես Հայաստանէն եմ, տնտեսագիտութիւն ուսանած եմ եւ մասնագիտանալու համար երեք տարի է որ Գերմանիա կը բնակիմ», կ՚ըսէ Անին։ Իսկոյն կը ծանօթացնէ իր ընկերը՝ ֆրանսացի Ժերոմը։ Ժերոմը հայերէն կը բարեւէ մեզ։ «Ընդմիշտ ընդդիմադիր» ածականով կը ծանօթացնեն մօրուսաւոր երիտասարդ մը, որ անտիոքցի արաբ մըն է։ Անմիջապէս համաքաղաքացիներու յատուկ զրոյց մը կը սկսի իր եւ կնոջս Սեդայի միջեւ։ Կարելի չէ որ այսքան թուրքիացիներ հաւաքուած ըլլան եւ անոնց մէջ բացակային քիւրտերը։ Արդարեւ իրենք ալ ներկայ են ընդմիշտ իրենց յատուկ խիստ կարեւոր խնդիրներով։ Այսպէս մէկ կողմէն ալ Թուրքիոյ քարտէս մը կարծես կը գոյանայ այս զանազանութեան մէջ։ Այդ գիշեր մօտ 100 ունկնդիրներ կը հետեւին մեր զեկոյցին, ապա մէկ օր առաջ Մաքսիմ Կորքի թատրոնին մէջ տեղի ունեցած ուրիշ միջոցառումի մը գնահատումը կը կատարուի այս երդիկին տակ։ Թերեւս ընելիք շատ բան չկայ, ամէն մարդ իր կեցած տեղէն կը դիտէ Հրանդ Տինքի կերպարը։ «ԱԳԷՊԻ»ի մարդիկ անհանգիստ են մէկ օր առաջ Ճան Տիւնտարի այդ նոյն Հրանդ Տինքը բոլորովին տարբեր մէկ երեսակով ներկայացնելու երեւոյթէն։ Բայց ինչպէս ըսինք նման հերոսներու հաշւոյն անխուսափելի է որ ամէն ոք իր գիտցած եղանակով նկարագրէ մեծ անձերը։ Հանդիպումը մեզի ընձեռեց ուրիշ ուրախութիւն մը եւս երկար տարիներ ետք առիթը ունեցանք գիրկընդխառնուելու մեր վաղեմի ընկերոջ Հայկազունի հետ։ Այս բոլորը վրայ հասան հազիւ քանի մը օր առաջ Զմիւռնիոյ մէջ համալսարականներու հետ ունեցած մեր հանդիպումէն ետք։ Այդ օր ալ ի տարբերութիւն Պերլինէն, մենք առիթը ունեցած էինք բոլորովին երիտասարդ խմբակցութեան մը ջերմութիւնը վայելելու։ Ակամայ կը մտածենք թէ 10 տարիներ առաջ այս տղաքը տակաւին դեռահաս պատանիներ էին եւ միայն իրենց ծնողներու տպաւորութիւնով պատկերացում մը կազմած էին Հրանդ Տինքի մասին։ Իսկ այսօր իրենք դարձած են չափահասներ եւ զանազան հարցումներով կ՚ուզեն աւելի խորքին թափանցել Հրանդ Տինքին մտքին ու գործին։ Կարծես «Ակօս»ի խմբագրատան նախկին շէնքի պատէն կախուած վերտառութիւնը իջեր ու այս անգամ կախուեր է մեր շրթներուն։ Ակամայ կը մրմնջանք «Այստեղ ենք աղբարիկ» ուր որ ալ ըլլանք, այս երկրի տակ ուր որ երթանք, օրը ինչ որ թելադրէ այդ նախադասութիւնը կը շարունակէ անփոփոխ մնալ «Այս տեղ ենք աղբարիկ»։ Այստեղ ենք եւ կը շարունակենք քու խաչը տանիլ։ Ինքնաթիռը կը բարձրանայ մինչեւ 9 հազար մեթր, ճնշումը կը խանգարէ մեր ականջներու լսողութիւնը, բայց նոյն մրմունջը տակաւին մեզ հետ է՝ «Այստեղ ենք աղբարիկ»։
