Af Örgütü, İsrail'in soykırımına destek veren 15 şirketin adını açıkladı
Uluslararası Af Örgütü yayımladığı brifingde, İsrail’in Gazze Şeridi’ndeki soykırımına ve işgaline; ticari ilişkileriyle destek sağlayan 15 şirketi açıkladı. Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard, “Gazze’deki Filistinli anneler, İsrail’in soykırımı altında çocuklarının açlıktan solup gitmesini izlemeye terk edilirken, silah şirketleri ve diğerleri ciddi kâr etmeyi sürdürüyor” dedi. Brifingde, devletlere, kamuoyuna ve şirketlere çağrıda bulunuldu.
Uluslararası Af Örgütü’nün bugün yayımladığı “İsrail'in suçlarını kolaylaştıran ekonomi politiğin fişini çekin” adlı brifingde, dünyanın dört bir yanındaki devletlerin, kamu kurumlarının ve şirketlerin; İsrail’in işgal altındaki Gazze Şeridi’ndeki soykırımını, Filistin’deki işgalini ve acımasız apartheid sistemi de dahil uzun yıllardır işlediği uluslararası hukuk ihlallerini suç ortaklığı, destek veya tercihli eylemsizlik yoluyla kolaylaştırdığına veya bundan kazanç sağladığına dikkat çekti.
Brifing, devletlerin yükümlülüklerini yerine getirmeleri için atması gereken adımları ortaya koyuyor. Bunlar arasında İsrail’in suçlarında rol oynayan veya bu suçlarla doğrudan bağlantılı olan şirketleri yasaklamak, ticari faaliyetlerini sonlandırmak, yatırımları geri çekmek, satın alım ve sözleşmeleri iptal etmek gibi etkili yasa ve yönetmelikler çıkarılması yer alıyor. Ayrıca şirketlere de çağrıda bulunuluyor.
Uluslararası Af Örgütü’nün, İsrail’in hukuksuz işgaline, soykırımına ve diğer uluslararası hukuk suçlarına katkı sağladığını tespit ettiği 15 şirket arasında, çokuluslu ABD şirketleri Boeing ve Lockheed Martin, İsrailli silah şirketleri Elbit Systems, Rafael Advanced Defense Systems ve Israel Aerospace Industries (IAI), Çin şirketi Hikvision, İspanya merkezli demiryolu üreticisi Construcciones y Auxiliar de Ferrocarriles (CAF), Güney Koreli şirketler grubu HD Hyundai, ABD’li yazılım şirketi Palantir Technologies, İsrailli teknoloji firması Corsight ve İsrail devletine ait su şirketi Mekorot yer alıyor.
Çocuklar ölürken, şirketler kâr ediyor
Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard, bu 15 şirketin; sivillerin aç bırakılmasını ve toplu halde öldürülmelerini tasarlayan ve Filistinlileri on yıllardır haklarından yoksun bırakan bir hükümeti ayakta tutmaktan sorumlu olanların yalnızca küçük bir örneği olduğunu hatırlatarak, şunları söyledi:
“23 aylık aralıksız bombardıman ve süren soykırım, ayrıcalıklı ticari ilişkiler ve bağışlanamaz olanı göz ardı etmeye hazır devletler ve şirketler tarafından desteklenen sonsuz bir silah ve gözetim ekipmanı tedarikine muhtaç. Buna son verilmeli. İnsan onuru meta değildir. Filistinli anneler, İsrail’in soykırımı altında çocuklarının açlıktan solup gitmesini izlemeye terk edilirken, silah şirketleri ve diğerleri ciddi kâr etmeyi sürdürüyor.
Uluslararası Af Örgütü, dünyanın dört bir yanında herkesi barışçıl eylemlerde bulunmaya çağırıyor. Kamuoyu, devletlerin yükümlülüklerine riayet etmesini ve İsrail’in suçlarına katkıda bulunan ve doğrudan bağlantılı şirketlerden hesap sormasını sağlamak için harekete geçmeli. Devletlerin ve şirketlerin gelirlerinin ölümden, yıkımdan ve Filistinlilerin akıl almaz acılarından kaynaklandığını bilmelerine rağmen bunu göz ardı ederek, insani bedeli her ne olursa olsun iş modellerini sürdürmeyi ve servetlerinin tadını çıkarmayı seçmeleri kabul edilemez. Filistin halkının derin, akla hayale sığmaz acılarının bir dakika daha görmezden gelinmesine izin veremeyiz.”
Boeing’den bombalar, Lockheed Martin’den F-16’lar
Uluslararası Af Örgütü, brifingde ismi açıklanan tüm şirketlere yazarak, İsrail’de ve İşgal Altındaki Filistin Toprağı’ndaki faaliyetlerine ilişkin sorular sordu ve insan hakları ihlalleriyle ilgili kaygılarını dile getirdi. 2025’te yalnızca beş şirket soruları yanıtladı.
Uluslararası Af Örgütü, işgal altındaki Gazze Şeridi’nde gerçekleştirilen hukuka aykırı hava saldırılarında Boeing bombaları ve güdüm kitleri kullanıldığını belgeledi. İsrail ordusu, özellikle Gazze genelinde aralarında çok sayıda çocuğun da bulunduğu onlarca Filistinli sivili öldüren bir dizi ölümcül hava saldırısında muhtemelen Müşterek Doğrudan Taarruz Mühimmatı (JDAM) ve GBU-39 Küçük Çaplı Bombalar da dahil Boeing yapımı silahlar kullandı.
Lockheed Martin, İsrail Hava Kuvvetleri’nin belkemiği olan ve Gazze’nin bombalanmasında kapsamlı olarak kullanılan F-16’lar ve İsrail’in gittikçe büyüyen F-35 savaş uçağı filosu için parça ve hizmet sağlıyor.
Elbit Systems ile İsrail devletine ait Rafael Advanced Defense Systems ve Israel Aerospace Industries adlı üç büyük İsrailli silah şirketi, İsrail ordusuna her yıl milyarlarca dolarlık askeri ve güvenlik ekipman ve hizmeti tedarik ediyor. Buna gözetim dronları, silahlı insansız hava araçları, hareketli mühimmat ve sınır güvenlik sistemleri de dahil. Uluslararası Af Örgütü’nün ek bilgi talebine yanıt veren tek silah şirketi olan Elbit Systems, “uluslararası toplumun tanıdığı, hakkında bir yaptırım kararı olmayan egemen bir devlete” tedarik sağladığını, dolayısıyla hukuka uygun faaliyet gösterdiğini öne sürdü.
İsrail, Filistinlilere yönelik apartheid sisteminde Hikvision’un gözetim ürünlerini ve hizmetlerini kullanırken, Corsight da İsrail ordusunun Gazze’ye yönelik saldırısında kullandığı yüz tanıma yazılımının geliştirilmesi ve satışında uzman.
ABD’li yapay zekâ şirketi Palantir Technologies, İsrail ordusuna ve istihbarat servislerine, İsrail ordusunun Gazze’deki faaliyetleriyle bağlantılı yapay zekâ ürünleri ve hizmetleri tedarik ediyor.
Mekorot, Batı Şeria’da su altyapısını ve ağını Filistinlileri ayrımcılığa maruz bırakan ve hukuka aykırı İsrail yerleşimleri yararına işleyen şekilde yöneterek, hukuksuz işgale katkıda bulunuyor. CAF, İsrail yerleşimlerinin genişlemesini kolaylaştıran Kudüs Hafif Raylı Ulaşım projesini desteklerken, HD Hyundai hukuka aykırı yıkımlarda kullanılan ağır makineleri üretip, servis hizmeti sunuyor.
Uluslararası Af Örgütü’nün 2019’da, hukuka aykırı İsrail yerleşimlerinin sürdürülmesine, güçlenmesine ve genişlemesine katkı sağladıklarına dikkat çektiği turizm şirketleri Airbnb, Booking.com, Expedia ve TripAdvisor da hâlâ yerleşimlerde rezervasyon almaya devam ediyor.
Agnès Callamard, “Bu şirketler, insan hakları yükümlülüklerini yerine getirmeli, aksi halde eylemlerinin sonuçlarıyla yüzleşmeli. İsrail’in hukuksuz işgaline ve uluslararası hukuk suçlarına hiçbir şekilde ve yöntemle dahil olmadıklarından emin olmalı. Bunu yapmadıkları takdirde, şirketler ve çalışanları ile yönetim kurulu üyeleri hukuki sorumluluk taşıyabilir ve hatta bazı durumlarda İsrail’in suçlarına yardım ve yataklık etmek konusunda olası cezai yükümlülük altına girebilirler” değerlendirmesinde bulundu.
Devlet ve şirketlere çağrılar
Uluslararası Af Örgütü; brifingde adı geçen şirketlere, İşgal Altındaki Filistin Toprağı’ndaki insan hakları ihlallerine katkı sağlayan veya bağlantılı olan tüm silah ve askeri, güvenlik ve gözetim ekipmanı, diğer ağır makine, parça, ürün ve hizmetlerin İsrail’e satışını ve sevkiyatını derhal durdurma çağrısı yapıyor.
Devletleri ise, İsrail’e her türlü silah, askeri ve güvenlik ekipman ve hizmetleri, her türlü gözetim ekipmanı; gözetim, güvenlik ve askeri faaliyetlerde kullanılan yapay zekâ ve bulut (veri depolama) altyapısı tedarikini derhal yürürlüğe girmek üzere yasaklamaya çağırdı. Limanları, havaalanları, hava sahaları veya toprakları aracılığıyla yetki alanları üzerinden İsrail’e ulaştırılmak üzere silah, askeri ve güvenlik ekipmanı ile bağlı parça ve bileşenlerin transit geçişi ve aktarması yasaklanmalı.
İsrail’in soykırımına, apartheid sistemine veya hukuksuz işgaline katkı sağlayan dünyanın her yerindeki şirketlerle ticaret ve bu şirketlere yatırım durdurulmalı.
BM Genel Kurulu kararının süresi bugün doluyor
Uluslararası Af Örgütü, acil çağrılarını, BM Genel Kurulu’nun İsrail’in hukuksuz işgalinin 12 ay içinde sonlandırmasını talep eden 18 Eylül 2024 tarihli kararının yıldönümünde yayımladı. Karar, Uluslararası Adalet Divanı’nın (UAD), İsrail’in işgalinin hukuksuz olduğuna, Filistinlilere yönelik ayrımcı yasaların ve politikaların ırk ayrımcılığı ve apartheid yasağını ihlal ettiğine ve İsrail’in İşgal Altındaki Filistin Toprağı’ndaki varlığının hızla sona erdirilmesi gerektiğine hükmeden tavsiye görüşünün uygulanması amacıyla çıkarıldı. Agnès Callamard, “BM Genel Kurulu’nun İsrail’e İşgal Altındaki Filistin Toprağı’ndan çekilmesi için tanıdığı 12 aylık sürenin bugün dolmasına rağmen İsrail, her gün Filistinlileri aç bırakmaya ve katletmeye devam ediyor. Üye devletlerin çoğu, İsrail hükümetine karara uyması için baskı yapmak konusunda neredeyse hiçbir şey yapmadı. Bu bağışlanamaz tercihli eylemsizliğe son vermeli ve İsrail’in uluslararası hukuk suçlarında rol oynayan tüm faaliyetlerini derhal durdurmalı ya da insanlığa karşı işlenen apartheid suçu, soykırım ve diğer uluslararası hukuk suçlarına ortak olmayı göze almalılar” dedi.
