8 Մարտի ընդառաջ, հայ կնոջ յատուկ կերպար
Տարբեր ընկերական շրջանակներու մէջ յաճախ կը լսէի Մերի Թեք Տէմիրի անունը։ Խօսակիցներս, որոնք յաճախ ուսուցիչ, ուսուցչուհիներ կ՚ըլլային խոստումնալից երիտասարդուհի մը ըլլալով կը նկարագրէին զինք։ Չէի գիտեր թէ ո՞վ է եւ ի՞նչ կը խոստանայ։ Վերջապէս որոշեցի 8 Մարտի՝ Համաշխարհային Կանանց Օրուայ նախորդող այս թիւին մէջ, թէ ես ճանչնամ եւ թէ ընթերցողներուն ծանօթացնեմ այդ երիտասարդ ակադեմականը։ Խոստովանիմ որ զրոյցի աւարտին ես ալ հաստատօրէն կը բաժնեմ բարեկամուհիներուս Մերի Թեք Տէմիրի համար գործածած խոստումնալից կոչումը։
ԼՈՒՍՅԷՆ ՔՈՓԱՐ
Վերջերս ուսուցչական շրջանակներու մէջ յաճախ յիշուեցաւ անունդ։ Գիտեմ թէ պոլսեցի ես։ իսկ ո՞ր դպրոցները ուսանած ես։
Ծնած եմ 1990-ին Իսթանպուլ։ նախնական ուսումս ստացայ Ֆերիգիւղի Մերամեթճեան վարժարանը։ Ապա աւարտեցի Մխիթարեանը։ Համալսարանի մէջ հետեւեցայ «Արեւմտեան լեզուներու ու գրականութեան» բաժնին։ Որպէս կողմնակի ճիւղ, ընտրեցի արուեստի վարչութիւնը։ Յետոյ Իսթանպուլի Համալսարանի մէջ մասնագիտացայ Անգլերէն լեզու եւ գրականութիւն բաժինը։ Այդ միջոցին աշխատակցեցայ նաեւ «Rh+» գեղարուեստի պարբերականի եւ ցուցասրահին։
2015-էն այս կողմ իբրեւ ակադեմական կ՚աշխատիմ Միմար Սինան Համալսարանը Արեւմտեան լեզուներու եւ գրականութեան բաժնի մէջ, ուր կը պատրաստեմ նաեւ դոկտորական աւարտաճառս։
Ի՞նչ էր «Rh+»ի մէջ ստանձնած պաշտօնդ։
Այդ պարբերականը կարեւոր նշանակութիւն ունի կերպարուեստի ոլորտին մէջ։ Կը հրատարակուի ամսական հերթականութեամբ, անգլերէն եւ թրքերէն երկլեզու բովանդակութիւնով։ Ես այդ կազմին մէջ աշխատիլ սկսայ, որպէս թարգմանիչ։ Այն ատեն բաւական յաճախակի էին կազմակերպուած ցուցահանդէսները։ Ես բացի թարգմանիչ եւ խմբագիր աշխատելէ, այդ ցուցահանդէսներու կազմակերպման մէջ ալ պաշտօններ ստանձնեցի։ Պէտք է նշեմ, որ այդ աշխատանքի շնորհիւ բաւական փորձառութիւններ ունեցայ։ Այս պահուն թէեւ պարբերականի անձնակազմին մաս չեմ կազմեր, բայց կապս ալ չեմ խզած, այդ միջավայրին հետ։
Որքան որ հետեւած եմ որոշ ժամանակ «Փարոս» պարբերականի մէջ ալ գրական էջ մը կը խմբագրէիր։
Ուրախ աշխատութիւն մըն էր, այդ ալ։ Ամէն ամիս առիթը կ՚ունենայի գրականութեան աշխարհէն տարբեր նիւթ մը ներկայացնելու։ Մերթ կը քննարկէի որոշ գրական ոճեր կամ դէմքեր, մերթ ալ յատուկ ուշադրութիւն կը սեւեռէի ընթերցողին համար հաճելի թուացող նիւթեր յայտնաբերելու։ Քանի մը ամիս յատուկ ուսումնասիրութեան նիւթ դարձուցի գրականութեան թանգարանները։ Իրաւ ալ այդ թանգարանները շատ անգամ գրողներու բնակարաններն են, որոնք յետ մահու վերածուած են թանգարանի։ Այդ վայրերը կրնան բաւական խօսուն ըլլալ եւ իրենց մէջ պահել շատ հետաքրքրական պատմութիւններ։ Այսօր թէեւ ակադեմական ծանրաբեռնուածութեան հետեւանքով դադրեցուցած եմ այդ էջերը, բայց կրնամ ըսել թէ շատ հաճելի աշխատութիւն մըն էր։
Ընդհանրապէս լեզու եւ գրականութիւն ուսանողները շրջանաւարտ ըլլալէ ետք կը նախընտրեն ուսուցչութեան ասպարէզը։ Ո՞ր դրդապատճառները իրենք կը մղեն ուսուցչութեան։
Այո, կայ այդպէս երեւոյթ մը։ Ես առարկութիւն անշուշտ որ չունիմ ուսուցչական ասպարէզին, բայց կ՚արժէ մտածել թէ չորս տարի եւ երբեմն աւելի որոշ լեզուի մը, որոշ մշակոյթի մը հակելէ ետք բոլորովին տարբեր աշխարհ մը անցնիլը ինծի համար քիչ մը դժուար հասկնալի կը թուի։ Մանաւանդ որ շատ անգամ լեզու մը միանշանակ երկիր մը ըսել չէ, այլ աւելին։ Օրինակի համար ես անգլերէն լեզու եւ գրականութիւն ուսանելով հանդերձ հետաքրքիր եմ բաղդատական գրականութեան։ Գրական բաժինները արդէն աշակերտին դիմաց կը բանան բաւական ընդարձակ հորիզոններ, թատրոնէն մինչեւ երաժշտութիւն կամ գեղարուեստի զանազան ճիւղեր։ Այդ պատճառաւ ալ ես երբեք աշխատանքի դաշտը ուսուցչութիւնով չէի սահմանափակեր։
Դարձեալ գիտեմ թէ կը զբաղիս հայերէն եւ անգլերէն բաղդատական նիւթով։ Աւելի շատ ո՞ր հեղինակները ուսումնասիրած էք։
Ես աւարտաճառի ընթացքին ուսումնասիրեցի անգլերէն վիպագրութեան մէջ գերարդիական շրջանի պատմագրութեան նիւթը։ Այսպէս ալ ունեցայ երկու անուններ Ճոն Ֆաուլս եւ Կրեհըմ Սուիֆթ։ Անոնց փոխարէն հայերէն գրականութեան մէջ կ՚աշխատիմ Յակոբ Մնձուրի, Զապէլ Ասատուր եւ Զապէլ Եսայեանի գրականութիւնով։ Բացի այդ երկուքէն կը ծրագրեմ նաեւ զարմիկիս Ճան Էրզուրումլուօղլուի հետ միասնաբար ուսումնասիրել Օսմանեան շրջանի կարեւորագոյն հայ փիլիսոփաներէն Եղիա Տէմիրճիպաշեանը։
«Օքսֆորտ» համալսարանի մէջ ելոյթ մը ունեցար։ Այդ մասին ի՞նչ կը պատմես։
Այս տեսակ բանախօսութիւններու մասնակցելու համար կան յատուկ եղանակներ։ Նախ պիտի ներկայացնես զեկոյցի հակիրճ ամփոփումը։ Յանձնախումբը այդ ամփոփումը գնահատելով կը որոշէ հրաւիրել, թէ չհրաւիրելու մասին։ Այդ որոշումի ընթացքին զանազան գործօնները իրենց դերակատարութիւնը ունին։ Ես «Օքսֆորտ» համալսարանի այս ծրագիրէն ուսուցիչիս՝ Նաթալի Պօղոսեանի միջոցաւ տեղեակ եղայ։ Անշուշտ ուրախացայ, երփ դիմումս ընդունուեցաւ եւ 22 Փետրուարին ալ «Օքսֆորտ» համալսարանի մէջ զեկոյցս ներկայացուցի։
Այժմ կ՚աշխատիմ որոշ ժամանակէ ի վեր միտքս զբաղեցնող ծրագիր մը կեանքի կոչելու համար։ Սա հայերէնով ընթերցման ակումբ մըն է։ Գիտենք որ բառամթերքը զարգացնելու միջոցը ընթերցանութիւնն է։ Առտնի խօսակցական լեզուն խիստ սահմանափակ բառամթերք կը գործածէ։ Բայց երեւոյթը բոլորովին տարբեր է գրականութեան պարագային։ Խոստովանինք որ բաւականին չենք ճանչնար մեղ հեղինակները, այդ հաստատումէն մեկնելով Լիտեա Տուրմազկիւլեր, Մուրատ Չաքըր, Լորի Կիւլպենք եւ Տայք Միսիսօղլու ընթերցման ակումբ մը կազմեցինք։ Նախապէս ճշդուած գիրքը բոլորս ալ պիտի կարդայինք եւ ապա ամիսը մէկ կամ երկու անգամ մէկտեղուելով պիտի զրուցէինք այդ գործի մասին։ Սեբաստիոյ Հայոց Միութիւնը այս ծրագրին համար մեզ հիւրընկալեց։ Առաջին հերթին Արա Կիւլէր, Ռուբէն Մաշոյեան եւ Մկրտիչ Մարկոսեանի գործերէն բաղկացող երկերու ցանկ մը ունինք մեր ձեռքին եւ արդէն սկսած ենք։ Կը յուսանք որ յաջորդող ժամանակներուն ուրիշներ ալ պիտի մասնակցին այս հետաքրքրական ու հաճելի հանդիպումներուն։
